Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги

Карботолали композит (КТК) – эпоксид ва полиэфир смолалар билан 
тўйинган углерод толаларини юқори босимда зичлаб олинган ўта мустахкам 
композит ашёдир. 
Углеродлар орасидаги фаол кимёвий реакция энергияси хисобига КТК 
ўта юқори ҳароратда ҳам мустахкамлигини сафлаб қолади.
Толаларни тараглаб зичлаш натижасида қатламлардаги мустахкамлик 
1,6-2,5 марта ошади. Бунда ипсимон кристалларни ўзаро реакция воситаси 
бирикиш (вискеризацияси) усули қўланилади. Натижада қатламлар орасидаги 
зичлик 2 марта мустахкамлиги эса 2,8 марта ошади. 
Боғловчи сифатида сунъий полимерлар ва политет углеродлари 
ишлатилади. 
Шишатола пластиклар ишлаб чиқариш технологияси ҳар хилдир; 
шулардан, майдаланган шиша толага полиэфир смоласи пуркалади, кейин 
шимилган толадан намат ўрамлари ёки махсус пакетлар тайёрланиб иссиқ 
ҳароратда зичланади. Толаларни тартибсиз ёки ўзаро тик ҳолатда жойлаб 
ўралади, кейин улардан оқава ва ичимлик сувлар учун катта қувурлар, эҳтиёт 
қисмлар ва ҳоказолар алоҳида-алоҳида зичлаш, эктрузия ёки қуйма ҳолатда 
қолипларга солиб иссиқ ҳолатда зичлаш усулари ёрдамида чиқазилади. 
Бундай ШТАК лар таркибида тола ва смоладан бошқа, қотишни тезлатувчи 
катализаторлар ва буёқлар ҳам бўлади.
 
5.15. Полимер асосидаги ўта мустаҳкам композит сунъий тош 

---

Бино деворлари ёки унинг айрим қисмларига жозибали жило берувчи 
ашёлар билан пардоз беришда ўта мустаҳкам сунъий тош плиткаларини 
ишлатилса архитектуравий шакл янада салобатли кўринишга эга 
бўлади.Шунингдек, табиий тошга кўра 5-6 баробар арзон бўлади. 
Ўтган асрнинг 60-йиллари бир неча қатламли қоғозни полимер смолага 
шимдириб кейин зичлаб харсанг тош кўринишидаги гранит, мармар ёки 
яшмага ўхшаган хархил шаклдаги рангли йирик тош ва плиткалар ишлатиш 
мумкинлиги исботланди. Бундай архитектуравий буюмлар об-хаво тасирига 
чидамли, қуёш нурида ранги хиралашмайди ва шу туфайли ландшафт 
архитектурасида ва пардозлаш ишларида кенг қўлланилмоқда. 
Дизайнерлар талабини қондирадиган ва камчиликлардан холи акрил 
полиэфир смолалари ва ҳар турли рангдаги минерал кукун тўлдиргич ва 
пигментлар асосида ишланган пардозбоп сунъий тошлар табиий тошларга 
нисбатан жозибали, ялтироқ, ҳамда бирмунча арзон. Бундай сунъий тошларни 
полиэстер ашёлари деб аталади ва улардан хоҳлаган шаклда пардозбоп 
буюмлар (ваза, юмалоқ, тош, куб, тутқич, зинапоя ва ҳ.к) ясаш мумкин. 
Полиэстер буюмлар ишқаланишга, деярли барча зарарли суюқликлар 
таъсирида ўз жозибасини ва рангини ўзгартирмайди. Айниқса уй жиҳозлари, 
ювиниш хоналари, айниқса меҳмонхонани пардозлашда кенг ишлатилмоқда. 
Пардозлашда полиэстер қоплами буюмларни 117 хил стандарт 
рангларини ишлатиш мумкин. Ранг беришда ишлатиладиган пигментлар 
чидамли, юқимсиз ва ультрабинафша нурлари таъсирида ялтироқлиги 
сақланади. Юзаси нам юқтирмайди, паст ҳароратда ҳам кўриниши 
ўзгармайди.