Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги

16. Ит ўргатишда ёрдамчининг аҳамияти ва унга қўйиладиган талаблар.
Ит ўргатишда ўргатувчига ёрдамчи асосан итда жахлдорлик, из топиш ишларида бирон нарса орқали ўша нарсанинг эгасини топиш, бирон жойни излаб чиқиш усулларини ўргатади, итга комплексли таъсирлар ўтказади ва шу билан итда хизмат учун керакли жавоб реакцияларини уйғотади.
Ёрдамчиниг вазифасини бажараётган одам эпчил, жасур, зийрак бўлиши ва итдан қўрқмаслиги керак. Иложи бўлса ит ўргатиш ишини биладиган одамни ёрдамчи қилиб олиш керак.
Ит билан ишлашдан олдин ёрдамчи ит хулқининг хусусиятлари билан танишиб чиқиб ва шунга қараб ўз ҳаракатининг режаларини тузиб олиши керак ва ўз йўлида ўргатувчи ёрдамчига ёлланма бериши керак, унга аниқ топшириқларни навбати билан бериши ва шартли сигналлар ёрдамида итга билдирмаган ҳолда бошқариш керак. Ёрдамчи сифатида ҳар сафар янги, нотаниш одамни ёллаш керак.
Чалғитувчи қўзғатувчилар ва уларнинг характеристикаси.
Итни ҳар доимги нормал ишидан чалғитувчи меъёр хулқидан оғиштирувчи кучли ва ғайри табиий қўзғатувчилар чалғитувчи қўзғатувчилар деб аталади.
Бегона қўзғатувчиларнинг таъсирида итнинг бош мия қобиғида тегишли марказлар қўзғалади, шартли рефлексларнинг пайдо бўлишига жавобгар мускуллари тормозланади ҳамда ўргатувчисининг буйруғи ва ишораларига ҳаракат билдирмайди яъни бунда ит чалғийди.
Чалғитувчи қўзғатувчилар ўз келиб чиқиши билан ички ва ташқи бўлиши мумкин.
Ит организмининг ўзида пайдо бўладиган ички чалғитувчи қўзғатувчилар шартли рефлексларни тормозланишга, буйруқ ва ишораларни бажаришга халақит берадиган қўзғатувчилар ички чалғитувчи қўзғатувчилар деб ҳисобланади. Булардан ит организмида бирон касаллик бўлса, оч ёки чанқаган бўлса, қовуқ ёки йўғон ичак тўла бўлса, ит ўзи ёки унинг асаби чарчаган бўлса ва бошқалар сабаб бўлиши мумкин.
Ташқи чалғитувчи қўзғатувчилар деб, ташқи муҳитдан таъсир этувчи ва итларда шартли рефлексларнинг пайдо бўлишига ҳалақит берувчи қўзғатувчиларга айтилади. Бу қўзғатувчиларга кўпроқ ёввойи ва уй ҳайвонлари, қушлар, ҳар хил баланд товушлар, шовқинлар, автомобиль ҳаракати ва бошқалар киради.