Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги

Наслдорлик – ит ўзининг зот тури билан умумий таъсуротни тавсифлайди, қайсики бу таассуротни бизнинг онгимизда итлар ўзларининг зот турларига кўра шакллантиради. Бу каби белгилар орқали итлар зотдор, оддий, ҳаддан ташқари ривожланган (одатда нозик скелетли), ҳамда дағал турларга бўлинади.


IV. Итнинг ташқи ва ички тузилиши (экстерьер ва интерьер).
1. Экстерьер.
Ташқи тузилиш (экстерьер) деб ҳайвоннинг ташқи қиёфаси, яъни итнинг сиртқи кўриниши бўйича аниқланадиган тузилишга айтилади. Кинологлар итларнинг ташқи тузилишини мутаносиблик ва ҳажм кўрсаткичлари, наслдорлик ва жинс тури ҳамда ит танасининг турли қисмларини алоҳида баён этиб ифодалаш орқали бир бутун тавсифий тизим асосида аниқлашади.

6 - расм. Итнинг тузилиши:

1-энса бўртмаси, 2-пешона, 3-пешонадан тумшуққа ўтиш жойи, 4-бурун усти, 5-бурун учи, 6-тумшуқ, 7-лаблар, 8-ёноқ, 9-томоқ, 10-бўйин, 11-кўкракнинг олд қисми, 12-яғрин, 13-орқа, 14-бел,15-сағри , 16-чот, 17-қорин, 18-қовурғалар, 19-кўкрак қафаси, 20-кўкрак, 21-елка, 22-елка-курак бирикмаси, 23-тирсак, 24-билак, 25-билакузук, 26-кафт, 27-олдинги оёқ панжаси, 28-бармоқлар, 29-тирноқлар, 30-сон, 31-тизза, 32-болдир, 33-сакраш бўғими, 34-кафт, 35-сиртлон бармоқ, 36-орқа оёқ панжаси, 37-бармоқлар, 38-тирноқлар, 39-дум.

Кинолог ҳакамлар сингари итларнинг эгалари ҳам жониворларнинг қадди-қомати тавсифланадиган атамашунослик илмини мукаммал билишлари талаб этилади (6-расм).

Итларнинг кўргазмасида ҳайвонларни текширув ва кўрикдан ўтказувчи мутахассис (эксперт) асосан қандай кўрсаткичларга ўз эътиборини қаратади? Бу энг аввало ҳайвон жуссасининг тузилишидир. У номутаносиб, мутаносиб, новча, пакана ва ўртамиёна (стандарт ҳисобида) бўлиши мумкин. Бундан ташқари, итлар ёши ўтган (белгиланган стандартдан юқори ёшда) ёки ёши етмаган, яъни чекланган минимал стандартдан кичик бўлиши ҳам эътиборга моликдир.
Шунингдек, итларнинг ташқи қиёфасини баҳолашда тана шаклининг мутаносиблиги ҳам аниқланади ва унга кўра итлар узун оёқ, мутаносиб, калта оёқ ёки бўксаси баланд бўлиши ҳам мумкин.
Итшуносликда жониворнинг тана тузилиши ҳақидаги асосий маълумотларни ифодаловчи қуйидаги индекслар (кўрсаткичлар) жуда кўп ҳолларда қўлланилади:
- суякдорлик индекси – ит панжа ўзаги айланасининг узунлиги билан яғрин баландлигининг ўзаро нисбати. Унинг асосида суякларнинг (скелет) ривожланиш кўрсаткичи аниқланади.
Панжа айланасининг узунлиги х 100