Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги андижон машинасозлик институти

ташкил этиш - ташкилот мақсадларига эришиш учун ходимларга самарали ҳамкорликда 
ишлаш имкониятини берувчи ташкилот структурасини шакллантириш жараѐнидир. У 
қуйидаги таркиблардан иборат: 
1)Масалаларни тақсимлаш. 
2)Масалалар ва ваколатларни ўзаро мослаштириш. 
3)Масалалар ва ваколатларни узатиш. 
4)Масалалар ва ваколатларни қабул қилувчиларда масъулиятни
шакллантириш. 
Масъулият - бу мавжуд масалаларни ҳал қилиш ва уларнинг қониқарли даражада 
ечилишига жавоб бериш мажбуриятидир. Айтиш керакки, масъулиятни ўзини (яъни
ваколатларсиз) узатиш мумкин эмас. Ваколатларни қабул қилган шахс ѐки бўлинма улар 
билан бирга якка масъулиятни ҳам қабул қилади. Ваколатлар шахсга эмас, лавозимга 
берилади. Агар, юқорида санаб ўтилган процедуралар пухта ишлаб чикилган режа асосида 
мантиқий кетма-кет якда амалга оширилса, ташкилотнинг мақсадларига мос тушувчи 
унинг ташкилий структураси шаклланади. Акс ҳолда, яъни мақсадлар ва структура ўзаро
мос тушмасалар ташкилотдаги таржрибасиз хатти-ҳаракатлар (мақсадсиз боғланишлар) 
нинг даражаси юқори бўлади. Бу эса ўз навбатида чекланган ресурслардан мақсад 
йўналишида фойдаланмаслик, меҳнат унумдорлиги ва нисбий самарадорликни пасайиб
кетишига олиб келади. 
Демак, ташкилотнинг муваффақиятли фаолияти кўрсатишига режалаштириш 
функциясидан сунг ташкил этиш функциясини амалга ошириш чоғида замин яратилади. 
Ваколатлар деб, ташкилот доирасида ресурслардан фойдаланиш ва одамларга 
буйруқлар беришнинг чекланган ҳуқуқи тушунилади. Ташкилотнинг ичида бу чеклашлар 
ташкилот сиѐсати, процедуралар ва қоидалар билан белгиланади. ваколатларнинг ташқи 

---

131 
чегаралари, қонунлар, анъаналар, жамиятда қабул қилинган аҳлоқ меъѐрлари ва 
хоказолардир. Ваколатлар доираси қуйи бошқарув поғонасидан юқори бошқариш поғонаси 
томон кенгайиб боради.