Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги самарқанд давлат

 
Дарснинг ўқув ва тарбиявий мақсади: Талабаларга ахборот хавфизлигининг 
асосий қисмларидан бўлган замонавий компьютер стеганографияси, конфиденциал 
ахборотларни рухсатсиз киришдан ҳамоялаш, стенографик дастурлар тўгрисида кисқача 
маьлумот, криптография ҳақида асосий тушунчалар, симметрияли криптотизим асослари 
ҳақида маълумот бериш. 
Таянч иборалар: стеганографик усуллар, сув ҳимоя белгиси, инверслаш, 
маълумотни қуриш, криптографик ҳимоялаш, очиқ калит, махфий калит. 
Дарс ўтиш воситалари: синф доскаси, плакатлар, фундаментал фан дарсликлари, 
ўқув ва услубий қўлланма, тарихий маълумотлар, информатика ва техника атамалари 
луғатлари ва копмьютердан самарали фойдаланилади.  
Дарс ўтиш усуллари: такрорлаш, сухбат, ва савол-жавоб ҳамда, мунозара 
(мавзуни ўзлаштиришни мустаҳкамлаш) тарзида жонли мулоқот ўтказилади (талабанинг 
мустақил, эркин фикрлаш ва сўзлашишга ўргатган ҳолда фикр мулохазаларини баён 
қилдириш, бунинг учун ҳар бир талабага ўтилган мавзулар, таянч иборалардан саволлар 
ташланади, улар ўз фикрини баён қилади, ҳамма ўқувчи жавобни баён қилиб бўлгандан 
сўнг ўқитувчи билан биргаликда жавоблар якун қилинади); тарқатма материаллар асосида 
амалий мисоллар ечилади, ибораларга изоҳлар берилади. 
 
Дарснинг хронологик харитаси – 80 минут. 
Ташкилий қисми: Аудиториянинг жихозланиши ва санитар шароитлари, 
талабалар давомати – 2 минут. 
 Билимларни баҳолаш: янги мавзуни ўрганиш учун зарур бўлган материал бўйича 
сухбат – 10 минут. 
Янги мавзуни баён этиш – 55 минут. 
Мавзу ўзлаштирилган даражасини аниқлаш – 10 минут. 
Уйга вазифа – 3 минут. 
 
Замонавий компьютер стеганографияси 
Рухсат этилмаган киришдан ахборотни ишончли ҳимоялаш муаммоси энг 
илгаритдан мавжуд ва ҳозирги вақтгача ҳал қилинмаган. Махфий хабарларни яшириш 
усуллари қадимдан маълум, инсон фаолиятининг бу соҳаси стеганография деган ном 
олган. Бу сўз грекча Steganos (махфий, сир) ва Graphy (ёзув) сўзларидан келиб чиққан ва 
«сирли ёзув» деган маънони билдиради. Стенография усуллари, эҳтимол, ёзув пайдо 
бўлишидан олдин пайдо бўлган (дастлаб шартли белги ва белгилашлар қулланилган) 
бўлиши мумкин. 
Ахборотни ҳимоялаш 
учун кодлаштириш ва криптография усуллари 
қўлланилади.Кодлаштириш деб ахборотни бир тизимдан бошка тизимга маълум бир 
белгилар ёрдамида белгиланган тартиб бўйича ўтказиш жараёнига айтилади. 
Криптография деб махфий хабар мазмунини шифрлаш, яъни маьлумотларни махсус 
алгоритм бўйича ўзгартириб, шифрланган матнни яратиш йўли билан ахборотга рухсат 
этилмаган киришга тусиқ қуйиш усулига айтилади. 

---

141