Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсустаълим вазирлиги тошкент тўҚимачилик ва

Манба: 1.“Ўзбекистон Иқтисодиёти”. Ахборот ва таҳлилий шарҳ 2015 йил. Т.: 2016 й. август., 23 б.

лойиҳаларини молиялаштиришда давлат бюджети маблағлари сарфини камайтириш ва тежалган маблағларни ижтимоий соҳага йўналтириш имконини берди.

3. Солиқларнинг турлари ва функциялари

Солиқлар мажбурий тўловни ифода этувчи пул муносабатларини билдириб, бу муносабатлар солиқ тўловчилар (ҳуқуқий ва жисмоний шахслар) билан солиқни ўз мулкига айлантирувчи давлат ўртасида юзага келади.
Корхона ва ташкилотлар аҳолига хизмат кўрсатганида, ишлар бажарганида ёки бозорларда олди-сотди қилганда ҳам пул тўловлари мавжуд. Лекин улар солиқ бўла олмайди. Солиқ муносабати бўлиш учун давлат мамлакатда яратилган ялпи ички маҳсулот кийматини тақсимлаш йўли билан мажбуран давлат бюджетига маблағ тўплаш жараёнини амалга оширади.
Солиқларнинг ўзига хос белгилари мавжуд бўлади, уларга: мажбурийлик, хазинага тушишлик, катъийлик ва доимийлик, аниқ солиқ тўловчи учун эквивалентсизлик белгилари мавжуддир.
Биринчи белги-мажбурийлик. Солиқ ва йиғимлар мажбурий бўлади, бунда давлат солиқ тўловчининг бир кисм даромадларини мажбурий бадал сифатида бюджетга олиб куяди. Бу мажбурийлик Олий Мажлис тасдиқлаб берган Солиқ Кодексиинг тамойили асосида амалга оширилади. Демак, мажбурийлик белгиси ҳуқуқий томондан давлат учун кафолатланган.
Иккинчи белги солиқларнинг давлат мулкига айланишидир. Солиқлар албатта хазинага- давлат бюджетига ва бошқа давлат пул фондларига тушади. Борди-ю, тўлов бошқа ихтиёрий фондлар - «Истеъдод», «Экосан», «Камолот», «Нуроний» жамёармаларига тушса, унда солиқ муносабати бўлмайди. Чунки мажбурийлик тамойили йўқ, у тўлов давлат мулкига тушмайди.
Учинчи белги Солиқлар қатъий белгиланган ва доимий ҳаракатда бўлади. Тарихда 50 ва 100 йиллаб ўзгармасдан ҳаракатда бўлган солиқлар мавжуд. Илмий асоси канча чуқур бўлса солиқлар шунча катъий ва узоқ йиллар ўзгармасдан ҳаракат қилади ёки жуда кам ўзгаради.
Тўланган солиқлар мамлакат миқёсида ҳаммага бир хил миқдорда қайтиб келади. “Солиққа тортиш тизимида энг муҳими – бунда солиқларнинг ички моҳияти мужассамлашганлиги- шундаки, у солиқларни тўлиқ ва самарали қайтарилиш тамойилига амал қилиши керак. Фақатгина солиқларнинг тўлиқ, манзилли ва самарали қайтарилишлигигина солиқ механизмини ижтимоий такрор ишлаб чиқаришнинг энг муҳим бўғинларидан бирига айлантиради” ^*