Њзбекистон республикаси олий ва њрта махсус

Ishlab chiqarish funksiyalarini prognozlashda qo‘llanishi

Ekonometrik model deganda, prognozlantirish ob‟ektning barcha mavjud omillarini o„zaro bog„lanishini ifodalovchi regressiya tenglamalar tizimlari tushuniladi. Ilmiy tadqiqotlarda keng tarqalgan ekonometrik tenglamalar - bu ishlab chiqarish funksiyasidir. Ishlab chiqarish funksiyalarini qurishdan maqsad - ishlab chiqarish jarayonini natijalariga omillarning ta‟siri darajasi va xarakteristikalarini aniqlash, miqdoriy baholashdir.
Ishlab chiqarish funksiyalari turli ko„rinishga ega bo„lib, analitik ko„rinishi bo„yicha ikki guruhga bo„linadi: to„g„ri chiziqli va egri chiziqli.
Nomalum o„zgaruvchilar soni bo„yicha ishlab chiqarish funksiyalari bo„linadi:

• 
  bir omilli: ishlab chiqarish mahsuloti yoki asosiy fondlar, yoki mehnat xarajatlari bilan bog„ligini bildiradi;
  
• 
  ko„p omilli: ishlab chiqarilgan mahsulot bir nechta omillar bilan bog„langan.
  

Ishlab chiqarish funksiyalar bo„yicha prognozlash uchun ketma-ket bir nechta bosqichlardan o„tish lozim:

1. 
   Berilgan ma‟lumotlar asosida korrelyatsion tahlil o„tkaziladi:
   
   1. 
      xususiy korrelyatsiya koeffitsiyentar matritsasi hisoblanadi;
      
   2. 
      juft korrelyatsiya koeffitsiyentlari matritsasi hisoblanadi.
      
2. 
   Korrelyatsion tahlil natijasida tanlangan omillar asosida regressiya tenglamasi kuriladi;
   
3. 
   Qurilgan tenglama quyidagi mezonlar bo„yicha baholanadi:
   
   1. 
      Fisher mezoni;
      
   2. 
      Styudent mezoni;
      

v) Darbin-Uotson mezoni;
g) Ko„plik korrelyatsiya koeffitsiyenti;
d) Determinatsiya koeffitsiyenti; ye) approksimatsiya xatoligi.

4. 
   Qurilgan tenglama mezonlarga mos kelsa, keyin asosiy ko„rsatkich tenglama asosida prognoz davriga hisoblanadi.
   
5. 
   Ishlab chiqarish funksiyasini asosiy xususiyatlari quyidagilar hisoblanadi:
   
   1. 
      omillar bo„yicha o„rtacha unumdorlik;
      
   2. 
      omillar bo„yicha chegaraviy unumdorlik;
      

v) resurslar bo„yicha elastiklik koeffitsiyentlari;
g) resurslarga talab;

4. 
   resurslarni almashtirish chegaralari.
   

3.