Œзбекистон республикаси олий ва œрта махсус

Aqliy qobiliyati
- bu insonni o’z intellektidan samarali foydalanishi, 
ya’ni muammolarni hal qilish, fikr yuritish, o’rganish va kuzatishdan iboratdir. 
Innovasionligi
- insonning innovasiyalarga tayyorligi - ya’ni yangi goya 
va texnologiyani fikrlarni o’zlashtirishi va ishlashidan iboratdir.
Ishchi kuchi sifati faqat nazariy xarakteristikalar bilan kifoyalanmay, 
balki bozor iqtisodiyoti sharoitida korxona, firmada har bir ish joyini o’ziga xos 
xususiyatlarini xisobga olib, ishchi kuchi sifatiga talab (mansab instruksiyalari) 
ishlab chiqilishi kerak. 

---

Ilmiy - texnik inqilobi va mehnat bozori shakllanishida ishchi kuchi 
sifatiga qo’yiladigan talablar. 
Ilmiy-texnik inqilobni ijtimoiy - iqtisodiy oqibatlari quyidagilar: 

mehnatni tarkibi va xarakterini o’zgarishi; 

xizmat ko’rsatuvchi personalni mehnat madaniyatini o’zgarishi; 

mehnatni sanitar-gigienik va estetik sharoitlarini o’zgarishi; 

mehnatni texnika bilan qurollanganlik darajasini oshishi-ya’ni 
asosiy va yordamchi operasiyalarni avtomatlashtirish bu esa texnologik 
jarayonlarni tartibga keltiradi; 

kadrlar kunimsizligi kamaytirish. 
Yuqorida keltirilgan ilmiy-texnik inqilobni oqibatlarida faqat ijobiy 
tomonini qurdik, lekin buning bir qator salbiy tomonlari ham mavjud. 
Birinchidan ilmiy - texnik inqilob natijasida ishsizlik yuzaga keladi. Shunigdek 
ishlab chiqarishni avtomatlashtirish - ishchilarni tez charchashi, ishlab 
chiqarishda shovqinlar, issiqlik ajralib chiqishini, ishda xavfni kuchayishiga olib 
keladi. 
Mehnatni tarkibi va xarakterini o’zgarishi quyidagi jarayonlarda 
namoyon bo’ladi. 
Mehnatni vazifasi o’zgaradi - oddiy, bir xil mehnatni vazifalari yanada 
murakkab vazifalarga aylanadi. 
Mehnatdagi kuchlanish strukturasi va darajasi o’zgaradi. Oldin 
mehnatdagi kuchlanish eng avvalo jismoniy kuchlanish bo’lsa, endi asab- 
psixiologik kuchlanish bo’ladi. 
Ilmiy-texnik inqilob natijasida menejderlarga bo’lgan talab ham keskin 
darajada o’zgaradi. Menedjer yangi texnologiyani bilishi va innovasiyalarga 
tayyor bo’lishi, ishlovchilar bilan muomilani bilishi, tavakkalchi bo’lish va 
xokazolarga tayyor bo’lish kerak. 
Rejali iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotigi o’tilganda «ishchi kuchi» 
tushunchasi «tovar» xolatiga keladi. Buning natijasida mehnat bozori yuzaga 

---

kelib, ishchi kuchiga talab va ishchi kuchi taklifi yuzaga keladi. bu esa yangi 
sosial - guruh «ishsizlik»ni yuzaga keladi. Bozor ihtisodieti sharoitida ishchi 
kuchi sifatiga qo’yilgan talablar ham o’zgardi. Buning asosiy ma’nosi shundan 
iboratki, bozor kon’yukturasi o’zgarishiga mos o’zgarish, mustaqil ravishda fikr 
yuritish, mehnatga qiziqish - ya’ni vijdonan, har tamomlanma rivojlangan 
mehnati yuzaga keltirishdan hisoblanadi.