Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги Ўзбекистон давлат консерваторияси

Шашмақом – тожик, ўзбек ва қорақалпок халқлари мусиқий меросида марказий ўрин тутган мақомлар туркуми; парда, охинг, усул, шакл, услуб каби воситалар билан узаро узвий боғланган мумтоз куй ва ашулалар мажмуи. У муайян шарт-шароитларда мусикий фолклор хамда касбий мусика йуналишларида орттирилган кўп асрлик илмий ижодий тажриба хамда минтақавий мумтоз мусиқа анъаналарининг тарихан узун тараққиёт жараёни натижасида бир катор бастакорлар авлоди санъатининг қомусий махсулидир. Ўзбек маком турларидан Хоразм мақомлари, Фарғона – Тошкент мақом йўллари, шунингдек, ёввойи (эркин куринишдаги) мақомлар, сурнай, дутор йуллари ва бошқалар Шашмаком таъсирида ривожланди. Ўтган замон бастакорлигида кенг қулланилган амал, кор, накш, пешрав, савт, тарона, қавл каби жанрларнинг ноёб намуналари Шашмақом таркибида бизгача етиб келди. Имло хатолари кўп кўриб чиқинг
Дархақиқат, мақомлар ривожланиш жараёнида шаклан ва мазмунан ўзгариб борган. Давр ўтиши билан канча-канча бастакорлар, хонанда ва созандаларнинг жон куйдириб изланишлари, сайқал беришлари натижасида мақом йуллари мукаммаллашиб, яхлитлашиб келди. Авлоддан авлодга, устоздан шогирдга оғзаки ўтиб, бизга етиб келган мақомларнинг шаклланиши ва тараққиётига хар бир авлод, хар бир созанда, хонанда ва бастакор ўз хиссасини қўшган. Шу сабабли, мақомларинг куй тузилишида, уларнинг номланишида ва мақом йулларида учрайдиган доира усулларида турли тарихий хаёт шароитлари чуқур из колдирган. Самарканд ва Хирот маданиятининг бевоста меросхўри бўлган Бухоро мақомчилигининг юксак анъаналари изсиз ёколиб кетмади. Улар мусиканинг янги нави бўлмиш Шашмақом асосларига синга бошлади. Олдинги маком йулларининг Шашмаком тизимига айланиши шунчаки юзаки холат эмас, балки бу – қадимий мақом анъанларини янги ижтимоий-маданий мухитда ижодий узлаштириш, уларни махаллий куй ва ашулаларнинг узига хослиги билан тулдирилишининг мураккаб жараёнидир. Шу тариқа классик мусикамизнинг “олтин даври”дан бевосита “Шашмақом боскичига”га ўтишда кўплаб ижодий ришталарни кузатса булади. Бу икки тарихий боскич ўртасидаги боғланишлар маком йулларининг образлар оламида, жанр тизимида, куй ва ашулаларининг парда хамда вазн асосларида назарга ташланади. «Шашмақом” ибораси классик мусиқамизнинг янги кўринишининг номи сифатида бевосита сохага оид манбалар XIX аср ўрталарида учрайди. Бу ўринда хам атаманинг пайдо бўлиши жараёнинг бошланиш нуқтаси эмас, аксинча, узок давом этган изланишларнинг натижаси сифатида кўрилмоғи зарур. Шунга эътиборан Шашмақом Исмоил Сомоний мақбараси, Минораи Калон, бетакрор меъморий ёдгорликлар ёки хеч бир нарсага киёслаб бўлмайдиган зардўзлик санъатлари каби Бухоро маданиятнинг энг ноёб дурдоналари қаторидан ўрин олади. Шашмақомнинг усул ва куйлари Бухоро нақшларига ўкшаб, ўзининг фусункорлиги ва еркин буёклари, гўзал шакллари билан ажралиб туради.