Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва

 
Саволлар: 
1.Генетика фани алоҳида фан сифатида ажралиб чиқишига қайси олим асос 
солди. 
2.Генетика фанининг текшириш услублари ва уларнинг моҳияти. 
3.Қишлоқ хўжалигини ривожлантиришда генетика фани қўшган хиссасини 
кўрсатинг. 
4.Генетика фанининг эришган ютуқлари инсон саломатлигини сақлашда 
қандай аҳамияти бор. 
II-БЎЛИМ. ЎЗГАРУВЧАНЛИК ВА УНИ ЎРГАНИШ УСУЛЛАРИ. 
2-Мавзу: ИРСИЯТ ВА ЎЗГАРУВЧАНЛИК ТУРЛАРИ ВА
УНИ ЎРГАНИШ УСУЛЛАРИ. 
 
Режа: 
1.Ўзгарувчанлик хиллари. 
2.Комбинатив ўзгарувчанлик . 
3.Коррелятив- муносабатли ўзгарувчанлик . 

---

9 
4.Мутацион ўзгарувчанлик .
5.Ўзгарувчанликни ўрганиш усуллари. 
Адабиётлар: 1, 2, 5, 7. 
 
1). Ўзгарувчанлик ҳамма тирик организмлар учун умумий хусусиятдир. Ҳар 
бир популяцияда айрим организмлар ҳар хил белгилари ва хусусиятлари 
билан бир-биридан фарқ қилади. Бу фарқланиш тана ёки айрим органларнинг 
катта-кичиклигини,уларнинг шакли, ранги, тузилиши ва функциясининг 
бошқа-бошқа бўлишида номоён бўлади. 
Ч. Дарвин
III-БЎЛИМ. ИРСИЯТНИНГ ЦИТОЛОГИК ВА МОЛЕКУЛЯР 
АСОСЛАРИ.
 
3-Мавзу: ИРСИЯТНИНГ ЦИТОЛОГИК АСОСЛАРИ. 
 
РЕЖА: 
1.Кўпайиш асослари, жинсий ва жинссиз кўпайиш. Бу масалани 
генетика фанининг юзага келиши ва амалиётидаги аҳамияти. 
2.Ҳужайра тузилиши. Ядро ва ситоплазма таркиби, қисмлари ва 
уларнинг асосий биологик вазифаси. 
3.Хромосомалар морфологияси. Кариотип. 
4.Ҳужайранинг бўлиниш хиллари: митоз, меёз, амитоз ва эндомитоз, 
уларнинг моҳияти ва биологик аҳамияти. 
Адабиётлар: 1, 2, 5, 7, 10. 
1) Тирик организм жонсиз нарсалар - анорганик дунёга нисбатан 2 
хусусияти - модда алмашиниш ва кўпайиш билан фарқ қилади. Бу икки 
хусусияциз ҳаёт бўлиши мумкин эмас. Ҳар бир организм кўпаяди, насл 
қолдириш хусусиятига эга. Авлодда насл қолдиришни асоси кўпайиш экан, 
шунинг учун кўпайишни ўрганамиз. 
Кўпайиш асоси - ҳужайра бўлиниши бўлиб, кўпайиш 2 хил жинссиз ва 
жинсий бўлади. 
1. Жинссиз кўпайишда 1 ҳужайра 2 га бўлинади. Масалан: 1 ҳужайра-
ли организмлар. 
2. Жинсий кўпайишда 2 ҳужайра (еркак ва урғочи) - жинсий ҳужайралар 
бирикиб 1 ҳужайра ҳосил бўлади ва янги организмларга асос солади, ирсий 
модда шу ҳужайралар орқали наслга ўтади. 
Вегетатив кўпайишда янги авлод бир ҳужайрадан эмас бир гуруҳ соматик 
ёки эмбрионал ҳужайралар хисобига ривожланади. Масалан: новдадан, 
илдиздан кўпайиш. 

---

10 
Ҳайвон ва ўсимликларнинг кўпчилиги жинсий йўл билан кўпаядилар. 
эволуция просессида жинсий кўпайиш тури энг юқори поғона насл қолдириш 
сифатида юзага келди. Кўп ҳужайрали организм жинсий ҳужайралари ўзининг 
тарихий функсияси 1 ҳужайрадан янги организм ҳосил қилаолиш ҳусусиятини 
сақлаб қолди.
Жинсий кўпайишда авлод сони тез кўпаяди ва унинг ирсий 
ўзгарувчанлиги ортади, бу эса кўпроқ мослашган формаларни танлашга имкон 
берди. 
Жинссиз ва вегетатив кўпайишда авлодни хилма-хиллиги камаяди, айнан 
ўхшаш авлод беради ва бир авлодни ирсияти бир хил бўлган сонини 
кўпайтириш имконияти туғилади. Кўпайиш асоси – ҳужайрани очилиши, 
ирсият механизмини очилишига олиб келди.