Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

 
2.Ғаллачиликнинг ривожланиши, ҳозирги ахволи ва 
истиқболлари 
 
Ўзбекистонда 15-20 турдаги маданий ғалла экинлари 2,5-3 минг 
йиллардан буён экилади. Аммо, ғаллачиликнинг самарадорлигидан 
тўлароқ фойдаланиш айрим даврларда кескин тафовут қилади. 
 
Ғалла ялпи махсулотини кўпайтириш омилларидан оқилона 
фойдаланиш натижасида суғориладиган ер ресурсларидан фойдаланиш 
ҳамда ғалла ишлаб чиқариш ва сотиш харажатларининг рентабеллик 
даражаси кўтарилди. Масалан, 1990 йилда давлат буюртмаси асосида 
сотилган ғалланинг рентабеллиги давлат ва жамоа хўжаликларида мос 
равишда 48,7 ва 55,1 % ни ташкил этади.
Аммо, республикада етиштирилган ғалла унга бўлган минимум 
талабни ҳам қондира олмади. Унинг нон ва омухта емга бўлган 
талабининг ярмидан кўпроғи собиқ иттифоқ умумдавлат фонди ҳисобига 
тўлдирилган эди. 
Ўзбекистонда мустақил ривожланиш йилларида ғаллачиликни 
тезроқ ривожлантириш комплекс чора-тадбирлари амалга оширилди. 
Масалан, 2000 йилда 1990 йилга нисбатан ғалла экин майдони 603,8 минг 
гектарга ёки 60 % га кенгайтирилди, унинг ҳосилдорлиги мос равишда 55 
центнерга ёки 29 % га, ялпи махсулот миқдори эса 2017 минг тоннага ёки 

---

277 
2,1 марта кўпайди. Ахоли жон бошига ғалла ишлаб чиқариш 1960 йилда 
93 килограммдан, 2000 йилда 161 кг ёки 1,7 марта кўпайди.
2004 йилда республика бўйича 5800 минг тонна ялпи ғалла ҳосили 
олинди. Унинг кўпайиши гектаридан олинадиган ҳосилдорликни ошириш 
ҳисобига эришилди. Ўртача ҳосилдорлик 38 ц, 1990 йилга нисбатан 13.7 
ц.га ёки 56.4 фоизга юқори. Ахоли жон бошига 220 кг.га яқин ғалла 
ишлаб чиқарилди, унга бўлган минимум талабнинг тахминан 50-60 % га 
тенгдир. Қайд этиш зарурки, 2004 йилда жахон мамлакатлари бўйича жон 
бошига 400 кг дон ишлаб чиқарилди. Канада ва АҚШда унинг ҳажми мос 
равишда 100 кг дан ортиқроқдир.
Республика бўйича ишлаб чиқарилган ғалланинг 80-85% ини буғдой 
ташкил қилади. Ахолининг махсулотларга бўлган талаби республикада 
ишлаб чиқарилган. Чорва ҳайвонларининг тўйимли дон озуқаларига 
бўлган талабининг 10 % и республикада ишлаб чиқарилади, қолган қисми 
эса пахта кунжараси, шелухаси ва бошқа қўшимча ҳамда қолдиқ саноат
маҳсулотлари билан тўлдирилади. 
Республикада кейинги 10 йилликларда ғалла ишлаб чиқаришнинг
ҳолатини асосий ишлаб чиқариш кўрсаткичларидан ҳам кўриш мумкин 
(1-жадвал).