113
учрашуви (1993 йил 26 март) бошқарувнинг ташкилий-хуқуқий тузилмасини
ташкил этишга асос солди. Давлатлараро мувофиқлаштирувчи сув хужалиги
комиссияси собиқ СССР Сув хужалиги вазирлигидан ҳар икки ҳавза сув
ресурсларини бошқаришни бевосита қабул қилиб олди. Ҳавза сув хужалиги
бирлашмасининг низоми тасдиқланди, Давлатлараро мувофиқлаштирувчи сув
хужалиги комиссияси тугрисида низом ва бошқа мухим хужжатлар ишлаб чиқилиб,
тасдиқланди.
Тенг асосда Орол денгизи бўйича давлатлараро кенгаш (ОДДК) ва Мунтазам
фаолият курсатадиган ижро қўмитасини (ИК) ташкил этиш тугрисида қабул
қилинган қарор ҳамда бош режаларда эътиборга олинган "мавжуд сувдан
фойдаланиш" бўйича сувни тақсимлаш принципларини тасдиқлаш Қизил ўрда
учрашу-вининг асосий натижаси бўлди. Бундан ташқари Орол денгизи муаммолари
буйича давлатлараро кенгаш хузурида Баркарор ривожланиш буйича давлатлараро
комиссия (БРДК) ва Давлатлараро мувофиқлаштирувчи сув хужалиги комиссияси
(ДМСХК) ташкил этилди, "Оролни қутқариш халкаро жамгармаси тугрисида"
низом қабул қилинди. Тошкентда бешта давлат раҳбарлари иштирокида ўтказилган
форумда (1993 йил 13 июль) ўз фао-лиятини Ижро
кумитаси ва давлатлараро
ко-миссиялар (БРДК, ДМСХК) орқали амалга оши-радиган Давлат раҳбарларининг
Орол денгизи ҳавзаси муаммолари буйича давлатлараро кен-гаши тугрисидаги
низомлар тасдиқланди.
Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг 1994 йил январда Нукус шаҳрида бўлиб
ўтган учрашувида Жаҳон банкининг Орол денгизи ҳавзаси бўйича дастури (ОДХД)
қабул қилинди.
Дастурнинг биринчи босқичига (ОДХД-1) Орол денгизи ҳавзасида атроф-муҳитни
муҳофаза қилиш соҳасида дастурлар мажмуини амалга ошириш вазифаси
киритилди, жумладан: (i) Оролбўиида сув ресурслари ва улардан фойдаланиш
мониторингининг минтақавий тизимини ташкил этиш; (ii) сув сифатини яхшилаш
тартибларини ишлаб чиқиш ва сувга зарар ет-казишнинг барча турларини чеклаш;
(iii) "Тоза сув" ва "Саломатлик" давлатлараро
дастурларини амалга ошириш; (iv)
оқимлар ҳосил б ў л а д и г а н ҳ у д у д л а р д а а ҳ в о л н и соғломлаштиришга доир
тадқиқотлар ўтказиш ва
чора-тадбирларни амалга ошириш; (v) "Сирдарё" ва
"Амударё" сув хужалиги бирлаш-маларини техник воситалар билан жиҳозлаш.
Орол денгизи ҳавзаси дастурининг минтақани 2010 йилгача ривожлантиришнинг
устувор йуналишларини белгилаб берган иккинчи босқичи давлат раҳбарлари
томонидан 2003 йилнинг августида Душанбеда утказилган Халқаро сув форумида
маъқулланди. ОДХД-2нинг асосий фаолият йўналишлари қуйидагиларни ўз ичига
олган:
114
•
Орол денгизи
хавзасида сув ресурсларини биргаликда бонщ аринтинг келишилган
механизмларини ишлаб чщиш; сув хужалиги объекгларини цайта тиклаш ва сув-ер ресурсларидан
фойдаланишни яхшилаш;
•
атроф-мухит мониторинги тизимини такомиллаштириш ва Табиий офатларга ц арши
кураш дастурларини амалга ошириш; давлатлараро ташкилотларнинг моддий-техника в а
хуцуций базасини мустщкамлаш;
•
минтац а ижтимоий муаммоларини хал цилиш ва марказий Осиё мамлакатлари ицтисодиёти
тармоцларида сувдан оцилона фойдаланиш бўйича лойщалар мажмуини ишлаб чициш; оцимлар
хосил бўладиган худудлар табиатини мухофаза цилиш тад-бирлари, шу жумладан щоли
пунктлари ва табиий экотизимларни санитария-экологик жщатдан созломлаштиришга оид
дастур-ларни амалга ошириш ва бошц алар;
•
Орол денгизи хавзасида барцарор ривожланиш концепциясини ишлаб чициш;
•
чўлланишга карши курашиш бўйича минтацавий ҳаракат дастурларини амалга оншришда
кўмаклашиш;
•
Амударё ва Сирдарё этакларида сув-ботц оц ерларини ривожлантириш; минераллашган
коллектор-дренаж сувларидан фойдаланишни оцилона ташкил цилиш.
ОДХДнинг таркибий қисми ҳисобланган Орол денгизини қутқариш халкаро
жамғармаси ушбу д а с т у р н и а м а л г а о ш и р и ш н и мувофиқлаштириш, жаҳон
ҳамжамияти эъти-борини Орол денгизи сув сатҳининг пасайиши сабабли юзага
келган экологик фалокатга жалб килиш ва аҳвол огир худуд сифатида белгиланган
қирғоқ бўйидаги ерлар муаммоларини ҳал қилиш мақсадида маблаг сарфлаш учун
бош ташкилот сифатида таъсис этилди.
Орол денгизини қутқариш халқаро жамғармаси дастлабки пайтларда халқаро
ҳамжамиятнинг (ЕИ-Тасис, БМТТД, Жаҳон банки ва бошқалар) бевосита қисман
кўрсатган кўмагида нисбатан
самарали ишлаган булса, 1999 йил ўрталаридан
бошлаб унинг минтақавий даражадаги фаолияти анча сусайди, халқаро молиявий
ёрдам ҳам камайди. Бироқ Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари Орол денгизини
қутқариш халқаро жамгармасини ва унинг Ижро қўмитасини қайта ташкил этиш
ҳамда тиклаш чораларини курди. Шундан сўнг мазкур ташкилотлар Орол денгизи
ҳавзаси дастури лойиҳаларини амалга ошириш ишларини давом эттирди (4.1-раем).
Жамгарманинг янги таркибига Баркарор ривожланиш бўйича комиссия,
Давлатлараро мувофиқлаштирувчи сув хужалиги
комиссияси ва уларнинг
булимлари киритилди. Ушбу схе-мага мувофиқ беш давлат бош вазирларининг
ўринбосарлари Оролни қутқариш халқаро жамғармаси бошқаруви аъзолари
ҳисобланади. Оролни қутқариш халқаро жамғармаси Ижро қумитасини доимий
раис бошқаради.
115
Давлатлараро мувофиқлаштирувчи сув хужалиги комиссияси - давлатлараро сув
ресурсларини бошкариш, сувни таксимлаш, сув
Do'stlaringiz bilan baham: 
