Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

Сунъий ѐритилганликни ўлчаш. 
Сунъий ѐритилганликни ѐритиш манбалари сифатида чўғланма лампалар ва 
люминисцент лампалардан фойдаланилади. 
Сунъий ѐритилганлик фақат кечаси ўлчанади, эскиз бўйича ҳар бир контрол 
нуқталарида 3 мартадан ўлчаниб, ўртача ѐритлганлик лк бирлигида олинади. Ўлчааш 
ДАВСТАН 24940-81 га асосланиши керак. Ёритилганликни КМК 2.01.05-98 таққослаш учун 
гигиеник мўѐрлашда принципларини билиш зарур.

---

331 
24-расм. Люксметр «АРГУС-01». 
Ёритилганликни гигиеник меъѐрлашда қуйдагиларга эътибор берилади: 

ѐруғликни турини (табиий, сунъий, мураккаб); 

кўриш – кузатиш ишларини аниқлиги (объектни энг кичик ўлчамини фарқ қилиш 
(мм ларда)); 

сатҳ характеристикасига (ўртача, тўқ сунъий йўритилганлик учун) ва контратлик. 
Ёритилганликни гигиеник мъѐрлаш асосига физиологик текширувлар ҳам 
киритилади. Маълумки йўруғлик модда алмашинувини кучайтиради, кўриш анализаторларга 
таъсир кўрсатади. 
Ёруғлик меъѐрида бўлса, кўз чарчамайди, турли нарсаларни ишлаб чиқариш 
организмнинг оилй нерв фаолияти процесслари тезлашади. 
Лаборатория шароитида биз ҳар хил ѐритилганлик шароитидаи: шдан аввал, иш 
вақтида ва ишдан кейинги даврларда қуйидаги функцияларни текширишимиз мумкин: 

кўриш ўткирлиги (Ротта жадвалси орқали); 

аниқ кўриш тўғрилиги (АКТК – Ландольт ҳалқалари орқали); 

кўриш анализаторининг ўтказиш қобилияти. 
Кейинги 2 функцияни Ландольт ҳалқалари орқали текширилади. Аниқ кўриш 
турғулигини аниқлаш учун Ландольт ҳалқасининг тирқишига 3 минут давомида тиқилиб 
турилади. Шу вақт мобайнида аниқ кўриш вақти ва хира кўриш вақти ўлчанади. Натижада 
аниқ кўриш турғунлиги коэффициенти
Аниқ кўриш вақти ……. сек 
АКТК =
*100% 
Тажриба вақти ……………сек 
Аниқ кўриш турғунлиги коэффициенти 75% кам бўлса, кўриш анализаторининг 
чарчаганлигидан далолат беради. 
Кўриш анализаторининг ўтказиш қобилиятини аниқлаш учун Ландольт ҳалқалари 
ѐрдамида ўтказилади. Расмдаги ҳалқалар 4 та ориентацияга қаратилган вас оат стрелкаси 
бўйича 1200 дан то 2300 гача тирқичлари бор. К.А.У.К. ни аниқлаш учун ишчиларга 
жадвалнинг маълум ориентациясидаги ҳалқаларидан бир турини санаб чиқилади. Саналган 

---

332 
вақтнинг саналмаган қолган ҳалқалар сони ва йўқолган ҳалқалар сони информ ҳажми 
маълум. Сўнгра формула орқали К.А.У.К. ни аниқланади. 
358,8 Ln 
S = 
бит/сек 
T 
К.А.У.К. тм аниқланади ва қилинаѐтган ишнинг кескинлигига ишнинг кескинлигига 
баҳо берилади. Олинган натижани ишдан аввалги кўрсаткичга таққослаб % ҳисобида 
аниқланади. Бу кўрсаткич 75%дан кўп бўлса, кўриш анализаторларини чарчашидан далолат 
беради.