Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш


Маъруза мавзуси: “Меҳнат фаолиятнинг замонавий шаклини



Download 4,92 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/394
Sana30.04.2022
Hajmi4,92 Mb.
#600154
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   394
Bog'liq
Mehnat-gigiyena-majmua-12.02.18 (1)

Маъруза мавзуси: “Меҳнат фаолиятнинг замонавий шаклини
физиологик-гигиеник ўзига хослиги” 
 
Режа: 
1. Маърузада мухокама этиладиган саволлар.
2. Мехнат физиологиясини ривожланиши. 
3.Мехнат фаолиятининг турлари ва уларни физиологик,гигиеник хусусиятлари. 
Таянч сўз ва иборалар: 
меҳнат гигиенаси, ишлаб чиқариш, чанг, меъѐрлаш 
принциплари, инсон организмига таъсири, касалликлар, зарарли ва хавфли омиллар, 
профилактик чора- тадбирлар.
 
Мехнат хаммадан аввал ижтимоий категориядир.Мехнат бу-истеъмол кийматлари-ни 
вужудга келтириш учун килинадиган фаолиятдир.Физиологик томондан бу киши 
организмининг функцияси ва бундай функциянинг хар бири унинг мазмуни ва формаси 
кандай булишидан катъий назар,аслида киши миясининг, нервларнинг,мускулларининг,сезги 
органларининг ва шу кабиларининг сарф килини-шидир.Мехнат жараенида организм хает 
функцияларнинг узгаришини мехнат физиологияси урганади. 
Мехнат физиологиясининг вазифаси-мехнат фаолияти вактида юз берадиган 
процессларни урганиш асосида,одамнинг иш кобилиятини оширадиган ва соглигини 
чиниктирадиган чораларни ишлаб чикиш ва амалга оширишдан иборат. 
И.П Павлов одамнинг хаетида физиологиянинг ролига ката бахо берган ва 
Физиологлар олдига мехнатни юкори унумли булиши учун ва мехнаткашларнинг хаетий 
кучини саклаб колиш учун зарур шароитларни вужудга келтириш масалала-рини куйган. 
"... табиат бойликларидан рохат олиш учун,-деган эди у,-одам соглом.кучли. аклли 
булиши керак...Физиология бизни тугри, самарали хамда хавас Билан ишлаш-га,дам олишга, 
овкатланиш ва бошкаларга борган сари туларок ва мукаммалрок равишда ургатиб боради". 
И.П Павлов кашф килган олий нерв фаолияти конунларини ижодий кулланиш, мехнат 
унумини ошишига ва мехнатнинг илгор яиги шаклларини узлаштиришга ердамлашадиган 
согломлаштириш чораларини ахамиятли ишлаб чикиш имкониятини беради. 
Мехнат вактида одам ва табиат уртасида узаро муносабат тегишли шартли рефлекслар 
ишлаб чикиш йули билан олий нерв фаолияти томонидан идорп этилиб туради. Шартли 
рефлекслар пайдо булишида куйидаги ходисалар юз беради: 
1. Ташки дуне омилинингтаъсири
2.Таъсирга жавобан рефлектор реакция 
Хайвонлар устида тажриба килинганда шартли рефлекслар реакцияси хайвонга овкат 
бериш еки огзига бемаза моддаларни куйиш Билан олиб борилади. Биринчи Навбвтда 
шартли рефлекс шартсиз овкатланиш рефлексии асосида пайдо булади. Одамнинг иш 
фаолиятидаги рефлексларнинг пайдо булиши эса бутунлай бошкачадир Биринчидан бунда 
шартли индеферент(фарксиз)сигнал ролини,бошка ходисалар Билан бирга,Суз, шунингдек 
одамга тушунарли булган мехнат максади,демак,иккинчи сигнал системасининг таъсирлари 
уйнайди: иккинчиданбундай жавоб реакцияси маълум иш харакати сифатида
ифодаланади:учинчидан,шартли рефлекс эмас, балки бутун жамият учун ахамиятли булган 
фойдали натижага эришиш мустахкамловчи омил булади. Бош мия пустлогини идора 


12 
килувчи роли шундан иборатки,пустлок ташки мухит сигналларини анализ килади, актуал 
шартли рефлексларни одам тушунадиган, мехнат максадини кулга киргизишга каратилган 
умум бир рефлектор фаолиятга бирлаштиради. 
Мехнат процессида организмнинг хамма функциялари яъни мушак фаолияти, 
оксидланиш-кайтарилиш процесслар ва бошкалар кескин равишда узгаради. Иш 
бошланишидан илгари,факат иш жойига келиш биланок одам функциялари тегиш-ли 
равишда узгаради.Одатда пульс тезлашади ва бир минутда сарф килинган мик-дори 
ошади.Функцияларнинг бу шартли рефлектор узгаришида олий нерв фаолияти-нинг"ишга 
солиш механизмлари" харакатга келади. Катта ярим шарлар пустлогининг ишга солиш 
таъсирлари организмнинг тинч холатидан,фаолиятли холатга келтиради. еки шу пайтгача 
ички таъсиротлар остида утаетган фаолиятни кескин равишда кучайтиради. Пекин ката ярим 
шарлар пустлоги ишга солган органларга хам таъсир килишни давом этади. Мия 
пустлогидан келган импульслар ишлаетган органларга таъсир килган чогда,пустлок 
уйгунлаштириш таъсирини курсатади. 
Катта ярим шарлар пустлогидаги ишга солиш ва уйгйнлаштириш механизмларнинг 
оксидлаш процессларига кандай таъсир килишини куриб чикамиз. Тинч холда корбанат 
ангидрид ажралиши вам кислород ютилиши одамга 1 соатда 1кг огирликда 1 катта калорияга 
якин микдорда иссиклик энергияси пайдо булишга тугри келади(минутига 200-250 смЗ га 
якин кислороднинг истеъмол килиниши). Иш бошланишидан илгари цех шароитларида 
нафас билан чиккан хавони текшириб кислород истеъмол килинишининг ва карбонат 
ангидрид ажралиб чикишининг шартли рефлектор йусинда ошганлигига ишониш мумкин. 
Мас:хали иш бошламаган пайтда утказилган бир текширишда цех биносида 
текшириладиган одамларда 1 мин. куб сантиметрлар хисобида кислород истеъмол килиниши 
керак. Ташки мухитдан келаетган шартли таъсиротларга караб хар хил булишини 
курсатадиган куйидаги киесий микдорлар олинади(1-жадвал) 
Иш бошлангунча кислород истеъмол килиш даражасининг бу узгаришларида Катта 
ярим шарлар пустлогини ишга солиш, регуляция килиш таъсири намоен булади. Иш 
бошланиши билан модда алмашиниши процессларининг уз-узидан регуляция киладиган 
шартсиз рефлектор механизми ишга тушади,жумладан, кислород истеъмол килиниши янада 
купрок даражада ошади. Жадал иш натижасида пайдо буладиган модда алмашиниш 
махсулотлари кон окимига кириб, кон билан бирга нерв системасига утади, бу ерда нафас 
марказига таъсир килади. Кон таркиби узгариши ва нафас маркази таъсирланиши 
натижасида упка вентиляцияси ва кислород ютилиши ошади. 
Текшириш утказиш вакти 
Текширилган кишиларда 02 фарки Цехда олдинги сменанинг "ет" бригадасида 
ишлаган вактда иш куни бошлангунча Олдинги бригада кетиб,цех-да иш булмаган вактда, 
сменалар уртасидаги танффусда Уз бригадаси иш урнини тайер-лаетганда, иш куни 
бошланиш даги даврда бригадир ишни тез тугатишни талаб килган ва ишнинг энг кизгин 
даврида
372-373 
317-315 
396-461 
483-491 
Иш вактида организмдаги биохимик жараенлар ката ярим шарлар пустло-Гининг 
назорати остида булаверади. Мае: бошланган ишни одатдаги вактдан илгари тухташи 
еки,аксинча, ишни узайтириш йули билан буни текшириш мумкин. Одатда ишни 
тухтатгандан кейин, тикланиш жараени туфайли, кислород истеъмол килиниши секин-аста 
ва конуний равишда камаяди. Агар иш олдинрок тамом булса,биринчи минутда кислород 
истеъмол килиш даражаси иш вактида ишлатилган даражага якин туради. Агар иш 
одатдагидан узокрок чузилса, иш чузилиб кетган биринчи минутда истеъмол килинган 
кислород микдорига якин булади. Бу узгаришлар катта яримшарлар пустлогининг кортикал 
уйгунлантирувчи таъсирининг стереотипии юзага чик'ади. 


13 

Download 4,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   394




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish