Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

5.3. Интернетда ахборот қидирув тизимлари 
 
Қидирув тушунчаси. 
Интернет тармоғидаги қидирув тушунчаси шуни 
англатадики, бунда ҳар бир фойдаланувчи ўзига керакли бўлган бирор 
маълумот ѐки материални махсус қидирув тизимлари орқали топиш 
имкониятига эга бўлади. 
Интернет тармоғи фойдаланувчилари қидирувни Интернет муҳитида 
жойлашган веб-сайтлар, уларнинг манзили ва ички маълумотлари бўйича олиб 
бориши мумкин. Бу эса фойдаланувчига керакли бўлган ахборотни самарали 
қидириш ва тез топиш имкониятини беради. 
Ахборотларни қидириш. 
Интернет тармоғи шундай бир муҳитки у ўзида 
турли кўринишдаги ва турли тиллардаги кўплаб ахборотларни жамлаган. Бунда 
ушбу ахборотлар ичидан керакли бўлган маълумотларни қидириб топиш 
муаммоси пайдо бўлади. Интернет тармоғида ҳар бир фойдаланувчи ахборотни 
қидириш учун ўзбек, рус, инглиз ѐки бошқа тиллардаги бир ѐки бир неча сўздан 
ташкил топган сўровлардан фойдаланади. Яъни маълумотларни унинг 
сарлавҳаси ѐки унинг таркибида иштирок этган сўзлар ва жумлалар бўйича 
қидириб топиш мумкин. Бунда фойдалаувчи томонидан Интернет қидирув 
тизими қидирув майдонига керакли маълумотга доир сўз ѐки жумла 
киритилади ва қидирув тизими ишга туширилади. Шундан сўнг қидирув 
тизими фойдаланувчига ўзи томонидан киритилган сўз ѐки жумлага мос 
келувчи маълумотларни қидириб топади ва компьютер экранида уларнинг 
рўйхатини ҳосил қилади. Ваниҳоят рўйхатдаги маълумотларни кетма-кет кўриб 
чиқилиб керакли бўлганлари компьютерга сақлаб олинади. 
Ахборотларни параметрлари бўйича қидириш.
Кўриб ўтилганидек, ҳар 
бир фойдаланувчи Интернет тармоғи орқали ўзига керакли бўлган 
маълумотларни унинг мавзуси ҳамда таркибидаги сўз ѐки жумла бўйича 
қидириб топиши мумкин, лекин Интернет тармоғида маълумотлар шунчалик 
кўпки, таъкидлаб ўтилган усул самара бермаслиги мумкин. Бундай ҳолларда 
Интернет қидирув тизимлари қидирувнинг бир қанча қўшимча усуллари 
бўйича қидирувни тақдим этади, булар: 
маълумотларни унинг тили бўйича қидирув; 
маълумотларни унинг тури (матн, расм, мусиқа, видео) бўйича 
қидирув; 
маълумотларни унинг жойлашган минтақаси бўйича қидирув; 
маълумотларни унинг жойлаштирилган санаси бўйича қидирув; 
маълумотларни унинг жойлашган Интернет зонаси бўйича қидирув; 
маълумотларни хавфсиз қидирув. 

---

91