Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон давлат жисмоний тарбия инстути “спорт менежменти ва иқтисодиёт”

17 - Жаҳон хўжалиги ва унинг эволюцияси. Халқаро иқтисодий интеграция ва Ўзбекистоннинг жаҳон ҳамжамиятига кириб бориши.
Режа.

1. 
   Иқтисодий ривожланишнинг умумжаҳон томонлари ва иш­лаб чиқаришнинг байналминаллашуви.
   
2. 
   Халқаро иқтисодий муносабатларнинг шакллари. Жаҳон инфратузилмасининг ривожланиши.
   
3. 
   Халқаро иқтисодий интеграциянинг моҳияти, шакллари ва объектив асослари. қиёсий устунлик назарияси.
   
4. 
   Халқаро савдонинг мазмуни, тузилиши ва хусусиятлари.
   

1. 
   Иқтисодий ривожланишнинг умумжахон томонлари ва ишлаб чиқаришнинг байналминаллашуви
   

Жаҳон хўжалигида ҳар бир ўзгаришлар (жаҳон бозоридаги нархлар ҳаракати ва алохида мамлакатнинг экспорт имкониятидан тортиб дунё иқтисодиётидаги таркибий силжишлар ва халқаро монополиялар фаолиятигача) дунёдаги барча мамла­катлар манфаатини ўзига тортади. Мамлакатнинг савдо, ишлаб чиқариш, валюта молия сохаларидаги жаҳон тамойилларига боғликлик объектив реаллик ҳисобланади, ҳозирги даврда ҳар қандай мамлакатни унинг иқтисоди қандай ривожланган бўлишидан катъий назар, жаҳон хўжалиги алоқаларига жалб қилмасдан унинг тўла қонли иқтисодий ривожланишини таъминлаш мумкин эмас.
Дунё бир-биридан мақсадлари, амал қилиш механизми билан фарқланувчи турли хил ижтимоий-иқтисодий тузумлар, халқаро гурухларга бўлинган. Жаҳон ҳамжамияти мамлакатларини туркумлаш ҳар хил мезонлар асосида амалга оширилади. Яқин вақтларгача бизнинг адабиётимиз социализм дунёси, капитализм дунёси ва учинчи дунё мамлакатлари деган тушунчани сингдириб келди.
Жаҳон ҳамжамияти мамлакатларини туркумлашга умумий асосда ёндашиб хўжалик тизимларининг хусусиятларига мос равишда давлатларнинг учта гурухини ажратиб кўрсатиш мумкин: ривожланган, бозор иқтисодиётида ривожланаёттан ва бозор иқтисодиёти мавжуд бўлмаган мамлакатлар. Ривожланганлик даражаси бўйича ҳам ўз навбатида учта гypyx фарқланади: кам, ўртача ва юқори ривожланган мамлакатлар. Шимолий-Шаркий Осиё ва Лотин Америкасидаги янги индустриал мамлакатлар (ЯИМ), юқори даромадли нефть экспорт қилувчи мамлакатлар (Саудия Арабистони, Қувайт ва бошқалар) энг кам ривожланган мамлакатлар (ЭКВИ), шу жумладан энг камбағал мамла­катлар (Чад, Бангладеш, Эфиопия), ҳар хил регионал иттифоқлар ва интернационал гурухларга ажратилади.
Жаҳон хўжалик алоқаларининг тез ўсиши шундай даврларга тўғри келадики, бу даврда ишлаб чиқариш омилларининг ҳаракати тезлашади, капитал миллий чегарадан ўсиб чиқади, ишчи кучи миграцияси кучаяди, халқаро меҳнат тақсимотининг шаклланиш жараёни тезлашади. Бу шундан гувоҳлик берадики, хўжалик алоқаларининг байналминаллашувини кўп жихатдан ишлаб чиқарувчи кучларнинг ривожланиш мантиқан тақозо қилади, яъни у миллий чегарадан ўсиб чиқади ва объектив равишда ишлаб чиқаришнинг байналминаллашувини зарур қилиб қўяди.
Миллий хўжаликлар ва улар ўртасидаги иқтисодий алоқалар негизида шаклланган жахон хўжалиги асосида халқаро меҳнат тақсимоти ётади.