|
Adabiyotlar:
1.
Zhang D. Hydroperoxide–induced oxidative stress in the arterial
wall: Pharmacological characterization of the effects on arterial contractility //
Dissertation. – Der Fakultät für Chemie und Pharmazie der Eberhard–Karls–
Universität Tübingen zur Erlangung des Grades eines doktors. – 2007. – P.110.
2.
Vandier С., Le Guennec J.Y., Bedfer G. What are the signaling pathways
used by norepinephrine to contract the artery? A demonstration using guinea pig
aortic ring segments // Adv. Physiol. Educ. – 2002. – V.26. – P.195–203.
3.
Лакин Г.Ф. Биометрия // Москва.
–
Изд
–
во «Высшая школа».
–
1990. –
С.23
–284.
4.
Ameri A. Structure–dependent inhibitory action of the
Aconitum
alkaloids 14–
О
–
benzoyltalitasamine and talаtisamine in rat hippocampal slices //
Naunyn Schmiedebergs Arch. Pharmacol. – 1998. – V.357. – P.585–592.
5.
Jackson W.F. Ion channels and vascular tone // Hypertension. – 2000. –
V.35 (1- 2). – P. 173-178.
100
ТАБИИЙ ФАН ЎҚИТУВЧИЛАРИ КОМПЕТЕНТЛИГИ
ВА ИЖОДКОРЛИГИГА ДОИР
Умматов Анвар Мухтарович
,
Андижон давлат университети
зоология ва биокимё кафедраси доценти,
Зокиров Одил Козимович
,
Андижон давлат университети
зоология ва биокимё кафедраси ўқитувчиси,
Комилова Наргиза
,
Андижон тумани 22-мактаб ўқитувчиси
Аннотация. Мақолада табиий фан ўқитувчилари компетентлиги ва
ижодкорлигига оид масалаларга эътибор қаратилган.
Калит сўзлар: таълим-тарбия жараёни, ўқитувчининнг касбий
компетентлиги, ижодкорлик, новаторлик.
Кейинги йилларда таълим соҳасидаги олиб борилаётган ислоҳотлар
туфайли, ўқув масаканларида кенг қамровли янгиланиш жараёнлари
амалга оширилмоқда. Таълим жараёнининг мазмунини янада такомил
-
лаштириш, ҳамда ўқувчиларнинг фаолликларини, мустақилликларини
янада ривожлантириш муҳим вазифалардан бирига айланмоқда. Айниқса,
табиий ва аниқ фанларни ўқитишга алоҳида эътибор қаратилмоқда
.
Бошланғич таълимдан сўнг ўқувчиларни у ёки бу фанга йўналтириш
табиий ва аниқ фанлар ўқитувчилари зиммасида бўлиб, бу ўз навбатида
улар олдига катта масъулият ва вазифалар юклайди.
Таълим
-
тарбия жараёнида машғулотларни ташкил қилишда янги
педагогик технологиялардан кенг ва самарали фойдаланиш, ўқувчиларнинг
мавзуларни мустақил ўрганишларига хизмат қилувчи таълимнинг янги
самарали ташкилий шаклларидан фойдаланиш замон талаби бўлиб
қолмоқда. Бу эса эндиликда ўқитувчилар олдига янги
-
янги вазифаларни
амалга
оширишни тақозо этмоқда. Ўқув жараёнларида дарснинг қандай
бўлишлиги, унинг мазмунини бойитиш ва янги технологияларни қўллай
олишлик, кўп ҳолатларда ўқитувчи компетентлиги ва ижодкорлигига
боғлиқ бўлади. Ўқувчиларни фанларга бўлган қизиқишларини оширишда,
айниқса, зарурий билимларни пухта эгаллашида, уларнинг ижодкорлик
хусусиятларини шакллантиришда, ўқитувчининг компетенциявий
ёндашуви асосий омил ҳисобланади. Қачонки, ўқитувчи ўз соҳасига
компетент ёндашсагина, ўқувчиларда дастлаб таянч, кейин эса, фанларга
оид компетенциялар шаклланиб боради. Бундай таълим технологияси
101
ўқувчиларнинг эгаллаган билим, кўникма ва малакаларини ўз шахсий
ҳаётида амалий қўллай олишлигини таъминлайди. Компетенциявий
ёндашув ўз навбатида, ўқитишнинг янги интерфаол шакл ва услубларини
эгаллашни ҳамда амалиётда қўллашни тақозо этмоқда.
Ўқитувчи фаолиятида касбий компетенция ва педагогик маҳорат
асосий ролни ўйнаб, унинг таркибига мутахассислик бўйича билим,
педагогик қобилият, педагогик технологияларни қўллай олишлик,
ижодкорлик (креативлик), новаторлик стандарт ва ностандарт ўқув
топшириқлардан фойдаланишлик каби ўқитувчи учун зарур бўлган
хусусиятлар киради.
Табиий фанлар бўйича компетент билимларни беришда ўқитувчидан
юқорида қайд этилган касбий билим, методик ёндашув ва ижодкорлик,
янги технологияларни қўллаб, замонавий фикр юритишлик, ўз педагогик
фаолиятига баҳо бериш, педагогик маҳорати ва касбий малакасини доимо
ошириб боришлик талаб этилади.
Таълим
-
тарбия жараёнида ўқувчиларнинг таянч компетенцияларни
ўзлаштириш, жумладан, коммуникатив; ахборот билан ишлаш; шахс
сифатида ўз устида ишлаш ва малакасини ошириш; ижтимоий фаол
фуқаролик, умуммаданий компетенциялар; математик саводхонлик, фан ва
техника янгиликларидан хабардор бўлишлик компетенцияларини таркиб
топтириш, коммуникатив
–
турли зиддиятли ҳолатларда оғир босиқлик
билан ўзини тута билишлик ҳамда бошқара олишлик; ахборотлар
тизимидан тўғри фойдаланишлик; шахс сифатида ўзининг устида ишлаш,
ҳалоллик, тўғрилик; ижтимоий жиҳатдан фаол бўлишлик, бўлаётган воқеа,
ходисаларга муносабат билдириш; умуммаданий меросни ўрганиш, таҳлил
қилиш; фан ва техника ютуқларидан хабардор бўлишлик каби хусусиятлар
билан бирга ўқувчи характерининг тўғри шаклланиши ҳам муҳим
ҳисобланади.
Табиий фанларни қуйи синф ўқитувчилари таянч компетенцияларининг
шаклланишига, кўпроқ илмийлик, тизимлилик таомилларга эътибор
қаратилса, фанга оид муҳим тушунчалар асосан юқори синфларда
берилади.
Биология фанларини ўқитишда тирик организмлар тузилишини
ўрганиш, улар устида кузатишлар ва тажрибалар ўтказа
олишлик, билим ва
мустақил хулосаларга асосланган соғлом турмуш тарзи ва экологик
компетенцияларни шакллантиришлик муҳим вазифа хисобланади.
Таълим
-
тарбия ишида самарадорликка фақатгина олинган билим
кўникма ва малакаларни ҳаётда қўллай олишликка эришиш билан амалга
ошмайди. Бунинг учун аввало, таълимнинг мазмунини тушуниш ва
102
такомиллаштириб бориш, янги Давлат таълим стандартлари ва ўқув
дастурларини таълим жараёнига татбиқ этиб, унинг сифат
кўрсатгичларини ошириш, ҳамда ўқитувчининг касбий нуфузини
оширишлик зарурдир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
