Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. 
Федоров Л. А., Яблоков А. В. Пестициды 
— 
токсический удар по 
биосфере и человеку. 
— 
М.: Наука, 1999. 461 с.
2. Шарипова
Ф.О., Бобожонова Н.О. и др. Некоторые аспекты 
токсического действия пиретроида каратэ на метаболизм печени крыс// 
Мат.Всеросийск.конф. Экология в современном мире. 
- 
Улан
-
Удэ,
Россия, 
2007. c.397-398. 
3. Шабарчин
Е.Г. Изучение изменения физико
-
химических свойств 
биомембран под действием пестицидов // Автореф. дис... канд. биол. наук., 
- 
М.,1979.
4. Ergashev A., Ergashev T. Agroekologiya. – T.: Yangi asr avlodi, 2006. 409 b. 
SOG‘IN SIGIRLARDA YASHIRIN MASTITLARNING KECHISHI 
Yaqubov Muzaffar Alimjonovich,
Matholiqov Ro‘ziali Bahtiyor o‘g‘li, 
Farg‘ona Davlat Universiteti o‘qituvchilari, 
Uzumchilik, mevachilik va sabzavotchilik fakulteti 
 
Annotatsiya. Ushbu maqolada bugungi kunda 
sog‘in
sigirlarda yashirin 
mastit tashxisi va davolash talqin qilingan. Mamlakatimizda iqtisodiyotning 
boshqa tarmoqlarida bo‘lgani kabi chorvachilikni xususiylashtirish yo‘li bilan 
yanada rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. 
Kalit so‘zlar: sog‘in sigirlar, qoramollar, mastit kasalligi, sut bezlari, qon 
zardobi, silos, fosfor, kaliy. 
 
Respublikamizning chorvachilik fermer xo‘jaliklarida sog‘in sigirlar 
orasida, ayniqsa, chetdan keltirilgan mahsuldor sigirlarda mastit
kasalliklarining keng tarqalganligiga qaramasdan, kasallik turlarining sabablari, 
barvaqt tashxis qo‘yish, davolash va guruh usulida profilaktika qilishning
samarali usullari to‘liq ishlab chiqilmagan. Shuning uchun mahsuldor
qoramollar orasida mastit kasalligining turlarini aniqlash, tashxisi, samarali
davolash hamda oldini olish usullarini ishlab chiqish va takomillashtirishga 
qaratilgan tadqiqotlar olib borilishi dolzarb hisoblanadi.
Sog‘in sigirlarda ko‘p uchraydigan mastit kasalligi, ko‘pincha yashirin
tarzda kechadi Subklinik mastit oqibatida sigirlar sut mahsuldorligi o‘rtacha
170 

---

15-20% ga, sutning yog‘lilik darajasi 0,8-1% ga kamayishi, sigirlarning
xo‘jalikda foydalanish muddatlarining esa 2-3 yilga qisqarishi, kasallangan
sigirlarning qisir qolishi, majburiy so‘yilishi, veterinariya tadbirlari va
mahsulot yetishtirish uchun xarajatlarning ortishi hisobiga mahsulotlar 
tannarxining ortishi xo‘jaliklarga katta iqtisodiy zarar etkaziladi [1]. 
Yashirin mastit bilan kasallangan sigirlardan olingan sut va sut
mahsulotlari sanitariya sifatining pastligi insonlarda turli kasalliklarni
keltirib chiqaradi. Shuning uchun sog‘in sigirlarning yashirin mastit
kasalligi nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy ahamiyatga ega. 
Ayrim olimlar mastitlarning barcha shaklini stafilakokk, streptakokk,
ichak tayoqchasi va boshqa mikroorganizmlar keltirib chiqaradi deb
ta’kidlashadi. Bu ta’limotning asoschilari kasallangan yelin bo‘lagidan
sog‘ib olingan sut tarkibida mikroorganizmlar mavjud bo‘lishiga tayanadi 
[4,5]. Ayrim olimlar esa, sigirlarning mastitlar bilan kasallanishida: sog‘ish
stakanlarining zararsizlantirilmasligi oqibatida infeksiyaning so‘rg‘ich kanali
orqali yelin parenximasiga tushishi; sut tarkibida antibakterial xususiyatga ega 
bo‘lgan lizotsimning kamayishi; oziqlantirish qoidalari va rejimining buzilishi,
bir turdagi ratsiondan ikkinchi ratsionga tez o‘tish hayvonlarga mog‘orlagan
va chirigan oziqalarning berilishi; g‘unajinlarni sog‘ishga kech o‘rgatish,
sovuq va yomg‘irli kunlarda zoogigiyenik talablarga javob bermaydigan
molxonalarda boqish, to‘shamalarning bo‘lmasligi; yelinning mexanik 
ta’sirlanishi va yelin terisida yaralarning paydo bo‘lishi asosiy etiologik omillar 
hisoblanadi [2,3]. Adabiyot ma’lumotlariga ko‘ra, sigirlarda yelinning
yallig‘lanishi ko‘pincha subklinik mastit shaklida rivojlanib, sog‘im davrida 
21,4%, sutdan chiqarishga yaqin 24,6%, sutdan chiqarilgan davrda 28,9%
va yangi tuqqan davrda 23,4% sigirlarda uchraydi. Klinik namoyon 
bo‘ladigan mastit esa 4,6-6,2% sigirlarda uchragan [5].