47
Suvda eriydigan vitaminlardan - Askorbin kislotasi (vitamin C), tiamin
gidroxloridi (vitamin B1), pantotenat kislota (vitamin B3), nikotinamid (vitamin PP
yoki B5), pirodaksin (vitamin B6), xolin (vitamin V), folat kislota (vitamin B9),
sionokobalamin (vitamin B12), biotin (vitamin N), inozit,
para-aminobenzoat
kislotasi, uchraydi. Yog’da eriydigan vitaminlardan – Retinol (vitamin A), kalsiferol
(vitamin D), tokoferol atsetat (vitamin E), filloxinon (vitamin K), ubixinon (vitamin
Q) ucgraydi. Elementlardan uglerod, vodorod, kislorod, azot, kalsiy, natriy, selen,
xlor, yod, marganest, mis, temir, rux kabi elementlar uchraydi.
Kimyoviy tarkibida vitamin va mineral moddalarning miqdori (mg): makro va
mikro elementlardan: Ca - 31mg, Na - 20mg, Se - 2mg, Cl - 10mg, J - 75mg, P -
45mg, Cu - 1mg, Fe - 15mg, Zn - 4.4mg, Mg - 6mg, K - 9mg gacha yig’adi.
Ismaloq
tarkibidagi
moddalarning
ahamiyati
va
xususiyatlari. Ismaloq juda faydali
o’slimlik
hisoblanadi.
Uning
tarkibidagi oqsil, uglevod, karbon
suvlari, vitaminlar, makro va mikro
elementlar
organizimga juda zarur
hisoblanadi. Misol uchun: B guruh
vitaminlar - inson va hayvonlar
organizimida nerv impulslarini o’tkazishda va xotirani tiklash va uni yaxshi eslab
qolishda; vitamin A va karoteniodlar - retinonning va optik nervlarning faoliyatini
normallashtirishda va ko’zning o’tkirligini taminlashda; vitamin E-antioksidant
tasirga ega.
Yod - organizimni normal o’sishi,jinsiy yetilishi,suyaklarni,qalqonsimon bezi
va haftaga o’sishini tartibga soladi. Kalsiy - tish, suyak va qon tomirlarning to’g’ri
rivojlanishiga; Temir-gemoglobin hosil bolishga va anemiyani oldini olish; Magniy-
xotirani tiklash. eslab qolish va
nerv impulslarini yaxshilashda; Rux-organizimda
CO
₂
hosil
bolishi,
oqsillar
o’zlashtirish,
almashinishi
va
moddalarning kerakli miqdorda sarf
bolishida
qatnashadi.
Mn-tirik
organizimda siydik hosil bo’lishida
asosiy elementdir. Shu bilan bir
qatorda askarbin kilotasi (vitamin C)
hosil bolishida ham ahamiyati katta.
Mis - teri pigmentatsiyasida, Fe ning
o’zlashtirilishida katta ro’l o’ynaydi.
Har bir narsaning qo’llash mumkin va mumkin bo’lmagan holatlar mavjud.
Quyidagi holatlarga ismaloqni tanovul qilib bo’lmaydi:
1. Gastirit va me’da ichak yarasi davrida; 2. Revmatizim va boshqa
kasalliklari (tanada sovuqlikni ko’paytirib yuborgani uchun); 3. Giper tas’nif yurak
kaslliklarida; 4. Buyrak va jigar kasalliklarining chuqurlashuvida.
SHIVIT: Soyobonguldoshlar oilasiga mansub bir yillik o’simlik hisoblanadi.
Uning barglari va poyasi taomlarni xushboy qilish uchun ishlatiladi. Uni taomga
48
qo’shib yeyish juda foydali hisoblanadi. Chunki
uning tarkibidagi vitaminlar,
oqsillar, efir moylari, ko’plab makro va mikro elementlar, ularning hosil qilgan
mineral tuzlari va boshqalar mavjud. Makro elementlardan: C, O, H, N mavjud.
Mikro elementlardan: Ca, K, Mg, P, Cu, Zn, Fe va boshqalar. Vitaminlardan tiamin
gidroxlorid (B1), riboflovin fosfati (B2), pirodoksin gidroxloridi (B6),
sianokoblomin (B12), askorbin kislotasi, nikatinamid kislotasi, alfa tokaferol atsetat
va h.k. Uglevodlardan disaxaroza va monosaxarozalar uchraydi.
Shivitning foydali xususiyatlari va ishlatilishi:
Shivit o’simligi tarkibida juda ham
ko’p noorganik va organik moddalarni
jamg’aradi; o’z tarkibida Mg va Fe tuzlarini
yaxshi jamg’argani uchun “Qon aylanish”
jarayonini yaxshilashga yordam beradi.
Shivit tabobatda,
zamonaviy tibbitot va
farmatsevtikada juda ko’p ishlatiladi.
faoliyatini
yaxshilaydi
va
kengaytiradi,yurak mushaklarini mustahkamlaydi. Ovqat Shivit yurak va tomirlar
faoliyatini yaxshilaydi. Atenin moddasi miya qon tomirlaring hazm bo’lishiga
yordam beradi. Shuning bilan bir qatorda emizikli onalarning sutini tabbiy yo’l bilan
ko’paytirishda ham qo’llaniladi. Nafas olish a’zolari, qon bosimining ortishi va
ko’rish o’tkirligining pasayishida ham qo’llash mumkin.
Shivit o’simliginig qurutilgan urug’idan tayyorlangan naytoyka (tindirma)
ishtaha
ochishda
hazm
qilish,
kam
uxlash,
buyraklar yallig’lanishi,
gemarroykasalligiga, sirt yaralarni tuzatuvchi va allergik holatlarda qo’llash
mumkin. Shivit o’simligidan tayyorlangan
qurutilgan
choy
ichaklardan
gazni
haydash
xususiyatiga
ega
bo’lgan
simetikon
saqlaydi.
Zamonaviy
farmatsevtikada Shivit o’simligi va bir
qator qo’shimcha moddalar orqali bobotik,
espumizan, mer bebetik, babotik va
spazmazmakol singari bir qancha dori
darmonlar tayyorlanadi.
Qorin bo’shlig’ida yig’ilib qolgan gazlarni
mustaqil ravishda davolash
vositasi sifatida:
Meteorizm yoki haddan tashqari ko’p gaz hosil bo’lishikabi gaz hosil tufayli
yuzaga kelagan oshqozon-ichak yo’li tomonidan shikoyatlar mavjud bo’lganida
Shifokor kuzatuvi ostida, operatsiyalardan keyin meteorizm yoki haddan
tashqari gaz ko’p hosil bo’lganida. Qorin soxasida o’tkaziladigan diaginostika
protseduralariga tayyorgarlik (masalan rengenografiyaga gazlargan qorayishlar hosil
bo’lishining oldini olish uchun, UTT, endoskopik tekshiruvlar hamda
suspenziyalariga qo’shimcha sifatida) qo’llanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
