Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги

 
XALQ TABOBATIDA GAYMORITNI SAMARALI DAVOLASH 
 
A.S. Xojiqulov–o`qituvchisi, M. A. Tillavoldiyeva, G. I. Olimjonova–talabalar 
Andijon davlat universiteti 
 
Annotatsiya:
 Ushbu tezisda gaymоrit kasalligini xalq tabobatidan foydalanib 
davolash mumkinligi haqida fikrlar keltirilgan. 
Kalit so’zlar
: gaymorit, rinit, gaymorit-paranazal, konyuktivit va ensefalit.
Аннотация:
В етой тезис содержатся идеи о возможности лечения 
гайморита народными средствами. 
Ключевые слова: 
Гайморит, ринит, гайморит-параназал, конюктивит 
и енсефалит. 

---

286 
Annotation:
This thesis suggests that sinusitis can be treated using folk 
remedies.
 
 
 
Key 
words: 
sinusitis,rhinitis,siniusitis-paranasal,conjunctivitis 
end 
encephalitis. 
Tabiat o’zi tabib deyishadi. Bu hikmat qanchalik to’g’ri ekanligi ming yillar 
davomida xalq orasida o’z isbotini topib kelgan. Tabiat bag’ridagi neki ne’mat 
bo’lsa, u inson va uning manfaatiga xizmat qiladi. Yurtimizda ko’plab shifobaxsh 
o’simliklar va dorivor giyohlar turlari mavjud. Davlatimiz rahbarining 
“O’zbekiston Xalq tabobatini rivojlantirishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar 
to’g’risida”gi qarorining qabul qilinishi xalq tabobati bo’yicha to’plangan boy 
tajribalar va salohiyatdan samarali foydalanishda muhim qadam bo’ldi. Aytish 
kerakki, ushbu qaror fuqarolar salomatliguni, saqlash, turmush sifatini oshirish, 
sog’liqni saqlash tizimida xalq tabobatini rivojantirishning istiqbolli rejalarini 
ishlab chiqishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Kunlar sovub ketishi natijasida mavsumiy kasalliklar xavfi ortib boradi. 
Ko’pincha sochimizni yaxshi quritmasdan ko’chaga, ishga va o’qishga shoshamiz. 
Bu esa yuqori nafas yo’llarni shamollashiga olib keladi. Gaymorit ana shunday 
kasallik hisoblanadi. 
Gaymorit-paranazal (burunyon, yuqorijag’bo’shlig’i) sinus shilliq qavatining 
juda keng tarqalgan yallig’lanishi hisoblanadi. 
Gaymorit kasalligining asosiy sabablari yuqori nafas yo’llarini feksiyasi 
bo’ladi, shu sababli kuz–qish mavsumida bu kasallik rivojlanishi avj oladi. Bundan 
tashqari, ba’zi bir kasalliklarni davolamaslik gaymoritni keltirib chiqarashi 
mumkun, ular yuqori jag’ tishlari kariyesi, rinit( burun yo’llari shilliq qavati 
shamollashi) bilan kechuvchi allergik reaksiyalar, burun devorining deformatsiyasi 
(qiyshayishi ) va natijasi sinusda havo aylanishi buzilishi , surunkali infeksiyalar –
faringit (halqum shamollashi ), tonzillit va h.k. 
Kasallik kechish og’irligiga qarab,o’tkir yoki surunkali bo’lishi mumkun. 
O’tkir gaymorit gripp belgilari fonida rivojlanadi. Alomatlari quyidagi 
ko’rinishda bo’ladi: isitma, bo’g’imlardagi og’riqlar, yuqori jag’ va burun 
sohasidagi og’riq, kuchli tumov, bosh og’rig’i, ko’z sohasidagi og’riqlar. 
Surunkali gaymorit va uning belgilari: surunkasiga kechayotgan rinit (burun 
yo’llari shilliq qavati shamollashi), ko’z sohasidagi og’riq, konyuktivit – ko’z 
shamollashi, ko’pincha bosh og’rig’i. 
Agar gaymorit davolashda kechikishlar bo’lsa, bu kasallik meningit va 
ensefalit kabi jiddiy kasalliklarga olib kelishi mumkun. Ko’pincha ko’z va quloq 
yallig’lanishi kasalliklarni keltirib chiqaradi. Aslida, gaymorit belgilarini inkor 
etish og’ir oqibatlarga olib keladi. Ular quyidagilar: halqum bodomchasi 

---

287 
monbezlar yallig’lanishi, o’tkir gaymoritni surunkali shakliga o’tishi, o’rta quloq 
yallig’lanishi, yurak ishi buzilishi, buyrak va bog’imlarda kamchiliklar kelib 
chiqishi, sepsis, bosh miyyaning yallig’lanishi, gipertermiya – tana haroratini 
oshishi, nafas olish qiyinlashadi, ba’zida quruq yo’tal ham bo’ladi. 
Bundan tashqari, inson umumiy imtoksikatsiya belgilarini ham sezadi – 
holsizlik ,uyquchanlik , charchash , ko’ngilaynishi , ish qobilyati pasayishi. 
Tana harorati kasallikning kechishiga qarab o’zgarib turishi mumkun: 
kasallikning o’tkir kechishida tana harorati yuqori kritik ko’rsatkichlarda bo’ladi, 
gaymoritning surunkali formalarida tana harorati deyarli ko'tarilmaydi. 
Piyoz suvi ko'p miqdorda biologik faol birikmalar va moddalarni o'z ichiga 
oladi. U C, K, PP, H va B vitaminlarga boy. Piyoz sharbati tanada himoya qiluvchi 
fitontsidlar mavjudligi, viruslar, bakteriyalar va zamburug’larning ko’payishi va 
ko’payishga to’sqinlik bilan ajralib turadi. Ular APVI va gripp bilan samarali 
kurashadi, streptoklar, dizenteriya, sil kasalligi va difteriya tayoqchasi yo'q qiladi.