Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги

TAKOMILLASHTIRILGAN USULLARI 
 
K.A.Usmanova,
Jizzax politexnika instituti 
 
Annotatsiya: 
Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasida oziq-ovqat 
mahsulotlar havfsizligini ta’minlash, iste’mol ratsionini yahshilash, talab 
etiladigan miqdordagi oziq-ovqat havfsizligi davlat siyosatini ishlab chiqish va 
joriy etish bayon etilgan. 
Kalit so‘zlar:
 konvektiv, quritish, harorat, . meva-sabzavot, elektr-energiya. 
Аннотация:
В данной статье описывается разработка и реализация 
государственной политики по обеспечению безопасности пищевых 
продуктов и совершенствованию режима питания в Республике Узбекистан, 
необходимого объема продовольственной безопасности.
Ключевые слова:
к
онвективная,сушильная,температурная,фрукты и 
овощи, электричество.
 
Annotation:
This article describes the development and implementation of 
state policy to ensure food safety and improve the diet in the Republic of 
Uzbekistan, the required amount of food security.
Keywords:
 
convective, drying, temperature,. fruits and vegetables, 
electricity.
 
Bugungi kunda dunyoning barcha mamlakatlari bilan bir qatorda bizning 
mamlakatimizda ham oziq-ovqat xavsizligiga katta e’tibor berilmoqda. Inson 
salomatligi, uning uzoq va barakali umr ko‘rishi to‘g‘ri va mutanosib ratsion asosida 
ovqatlanishni ta’minlash bilan chambarchas bog‘liq ekani, meva va sabzavotlar 
uning eng muhim tarkibiy qismi bo‘lishi lozimligi hech kimga sir emas. 
Shunday ekan bugun fermer xo‘jaliklarda etishtirilayotgan meva-sabzavotlarni 
o‘z vaqtida yig‘ishtirib olib, saqlashni zamonoviy chet el texnologiyalarini qo‘llash 
ulardan olinadigan daromadni yanada ortishiga olib keladi. Ma’lumki, chet el 
texnologiyalari yuqori darajada mexanizatsiyalanganligi bilan ajralib turadi.Shu 
sababli qishloq xo`jaligi maxsulotlarini saqlashda chet el texnologiyalaridan 
foydalanish axamiyatlidir. 
Bugungi kunda qishloq xo‘jaligi maxsulotlarini sifatli saqlash va aholiga 
yetkazib berish eng dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Maxsulotlarni saqlashda 
nafaqat uning qaysi yo‘l bilan saqlanishi yoki qanday vositalardan foydalanishi 
ham muhim axamiyat kasb etadi. Masalan O‘zbekistonning hamma viloyatlarida 

---

347 
meva-sabzavotlarni 
yetishtirish 
ko‘lamining 
oshishi 
qishloq 
xo‘jaligi 
maxsulotlarini saqlash korxonalariga bo‘lgan talabini oshirmoqda. 
Hozirgi kungacha qishloq xo‘jaligi maxsulotlarini saqlashning bir qator 
usulllari mavjud bo‘lib, qadimdan xalqimiz qishloq xo‘jaligi maxsulotlarni turli 
usullar bilan saqlab kelishgan. Shu jumladan, ular meva-sabzavotlarni turiga qarab 
osib, ko‘mib, quritib, xumlarda va boshqa turli usullar bilan saqlashgan. Qishloq 
xo‘jaligi maxsulotlarni saqlashga bir qator talablar qo‘yiladi. Maxsulotlarni 
saqlashda uning tashqi ko‘rinishi, ta’mi, sifati, tarikibidagi ozuqa elementlarining 
buzilmasligiga alohida e’tibor qaratish zarur. 
Bugungi kunga kelib maxsulotlarni saqlashda saqlash omborlaridan keng 
foydalaniladi. Doimiy saqlash omborlariga esa tabiiy usulda shamollatiladigan, 
ventilyator yordamida tashqi havo bilan shamollatiladigan, sun’iy yo‘l bilan 
sovutiladigan sovutgichlar, atmosfera havosi boshqarib turiladigan, muzhona va 
muzli omborlar kiradi. 
Mamlakatimizda meva - sabzavotlarning hosili yildan - yilga ko‘payib 
bormoqda. Bu esa saqlanadigan maxsulotlarning ortib borishi bilan qishloq 
xo‘jaligi maxsulotlarini saqlash omborlariga bo‘lgan talabni oshirmoqda. 
Mamlakatimizda meva - sabzavotlarni sifatli saqlash va aholiga uzluksiz yil 
davomida yetkazib berish Agrosanoat sohasini rivojlantirish bo‘yicha turli 
islohotlar o‘tkazilmoqda. Shu jumladan, O‘zbekiston respublikasi prezidenti 
Sh.M.Mirziyoyevning 2017-yil 22-may kuni Koreya respublikasi hukumat grantini 
jalb qilgan holda “O‘zbekistonda past haroratli saqlash kameralarini joriy qilish 
yo‘li bilan qishloq xo‘jaligini rivojlantirishni qo‘llab quvvatlash” loyhasini amalga 
oshirish choralari to‘g’risidagi qarorini imzoladi. Shu yilning 6-noyabrida esa 
“Meva-sabzavot maxsulotlarini, uzum, poliz, dukkakli shuningdek quritilgan meva 
va sabzavotlarni maxalliy eksport qiluvchilarni qo‘llab quvvatlash bo‘yicha 
qo‘shimcha chora tadbirlar to‘g’risida”gi qarori qabul qilindi. Bu mamlakatimizda 
nafaqat maxsulotlarni sifatli saqlashga balki ularni eksport qilishga ham katta 
e’tibor berilayotganidan dalolat bermoqda.
Bugungi kunga kelib yurtimizning barcha viloyatlarida qishloq xo‘jaligi 
maxsulotlarning 
hosildorligi 
ko‘paymoqda 
va 
sabzavot 
tayyorlovchi 
korxonalarning moddiy texnika bazasi va ularning ta’minoti yaxshilanib
bormoqda. Respublika viloyatlari va shaxarlarini bir me’yorda meva –sabzavotlar 
bilan ta’minlash uchun sun’iy sovutiladigan omborxonalar barpo etilmoqda. 
Ko‘pgina tumanlarda sabzavot tayyorlov punktlari, namunaviy omborxonalar 
talabga javob beradigan darajada emas. Keltirilgan sabzavotlar ochiq 
maydonchalarga tushiriladi, buning oqibatida maxsulot vazni kamayadi va uning 
sifati pasayib ketadi. Tadqiqotlarga qaraganda ochiq joylarda yoki bostirma holda 
qoldirilgan sabzavot va rezavor ekinlar vaznini bir kecha kunduzda 10%gacha 

---

348 
yo‘qotar ekan. Maxsulotlarni sernam joylarda saqlash uning tarkibidagi suv va 
boshqa minerallarni saqlashga katta yordam beradi. 
Ma’lumotlarga qaraganda meva-sabzavotlarni sifatli saqlash nafaqat saqlash 
omborlarining sharoitlariga balki uni yetishtirishda qo‘llaniladigan agro-texnik 
tadbirlarga ham bog’liq hisoblanadi. Jumladan maxsulotlarga qo‘llaniladigan 
o‘g’itlarning noto‘g’ri qo‘llanilishi va pishib yetilgan maxsulotlarni vaqtida 
yig’ishtirb olmaslik , ya’ni erta yoki kech yig’ishtirib olish ham maxsulot sifatiga
va uning saqlash muddatiga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.
Aholini yil bo‘yi bir me’yorda qishloq xo‘jaligi maxsulotlari bilan ta’minlash 
uchun , xo‘jaliklarda ertagi, o‘rtapishar va kechki navlarini yetishtirishni yo‘lga 
qo‘yish lozim. Lekin aksariyat fermer xo‘jaliklarida bunday maxsulotlarning
asosan ertagi navlarini yetishtirib maxsilotlarning mavsumiyligini avj oldirmoqda. 
Bunday ertapishar navlar yil davomida yetishtiriladigan maxsulotning 70%ini 
tashkil qiladi. Bu esa o‘z navbatida bir qancha muammolarni yuzaga keltiradi. 
Ma’lumki avgust va sentyabr oylaridan boshlab xo‘jaliklardan olinadigan 
maxsulotlarning asosiy qismi saqlashga qo‘yiladi. Ammo xo‘jaliklar ushbu 
maxsulotni omborda saqlashning pirovard natijasiga e’tibor bermay , hosilni 
yig’ishtirib olishda uzoq muddat saqlashga ijobiy ta’sir ko‘rsatadigan chora 
tadbirlarga rioya qilishmaydi. Shu sababli saqlash davrida maxsulotning 20%dan 
ko‘prog’i nobud bo‘ladi. Masalan piyoz hosilini yig’ishtirishdan oldin sug’orish 
to‘xtatilmaydi, yig’ishtirilgani esa yaxshilab quritilmaydi. Buning oqibatida 
saqlash jarayonida maxsulotning bir qismi zarar ko‘radi. Mutaxassis-ekspertlarning 
xulosasiga ko‘ra, kartoshka va sabzavot tayyorlash, saqlash va transportda tashish 
jarayonida har yilgi nobutgarchilik yalpi maxsulotning 15-20%ini tashkil etadi. 
Bunday nest nobutgarchilikning oldini olish uchun saqlash omborlarini 
qishloq xo`jaligi maxsulotlari yetishtiriladigan maydonlarga yaqin joylardan barpo 
etish lozimdir. Qishloq xo`jaligi maxsulotlarini saqlash omborlarini jihozlashda 
asosan 
mexanizatsiyalashgan 
va 
avtomatlashtirilgan 
texnologiyalardan 
foydalanish katta samara beradi. Shu bilan birga maxsulotlarni saqlash jarayonida 
yuz berishi mumkin bo`lgan bir qancha muammolarning oldi olinadi. 

---

349 
Mexanizatsiyalashgan va atomatlashtirilgan texnologiyalardan foydalanish 
saqlanadigan maxsulotni saqlash jarayonida muhim hisoblanadi.
Ayniqsa muzlatgichlar va muzli omborlarda maxsulotni sovutish, muzlatish 
jarayonlarining uzluksiz amalga oshishini ta`minlaydi hamda maxsulot sifatli va 
uzoq muddatgacha saqlash imkonini beradi. Xususan tez buziladigan meva 
maxsulotlarini muzlatib saqlash sifatini yaxshi saqlanib qolinishiga o`z ta`sirini 
ko`rsatadi. 
Muzlatish kamerasi -15
0
-25ºS gacha bo‘lgan haroratni ta’minlay oladi, 
hamda 40-45 tonnagacha bo‘lgan yukni saqlay oladi. Bu yerda xavfsizlik, 
yong’inga qarshi, muzlatish qoidalariga qattiq rioya qilinadi, hamda ushbu kamera 
o‘zi uchun muhum bo‘lgan konditsioner va boshqa jihozlar bilan ta’minlangan. 
Kamera butunlay avtomatik tizim asosida boshqariladi va har bir panel iste’mol 
mahsulotlari, yong’in xavfsizligi va issiqlik effekti jahon talablariga to‘liq javob 
beradi. Umuman olganda,siz kutgan va talab qilgan barcha xizmatlar chora-
tadbirlari qabul qilingan