Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

 Key words: Eluvial, drifty, hollownees, humus, nitrogen, micro-aggregate, erosion, 
salinization. 
Типик бўз тупроқлар Нурота туманида тоғ олди мураккаб геомофологик, литологик 
шароитида тўлқинсимон, ўр-қирли рельфда лёссли, дағал, сертошли эллювиал, делювий, 
пролювиал қумли-қумлоқ ётқизиқлар устида шаклланган. Бу тупроқларда ювилиши (сув 
ва шамол эрозияси) турли даражада ифодаланади. Тупроқ профилининг скелетлилик 
даражаси деярлик бу тупроқлар тарқалган барча ҳудудлар учун хос хусусият ҳисобланади. 
Баъзан тупроқ юза қисмида ва профилнинг ҳар хил чуқурлигида шағал қатламлари 
мавжуд. Шунинг учун улар ўрта ва сер склетли (шағалли) баъзи жойларда дағал 
скелетлидир. Пролювиал типдаги бу шағал-склетли ётқизиқлар тупроқ ҳосил қилувчи 
асосий она жинси сифатида хизмат қилади. Одатда бу ётқизиқлар серкарбонатлидир. 
Типик бўз тупроқларнинг механик таркиби асосан енгил ва ўрта қумоқлидир. 
Механик таркибининг асосий қисмини қум ва йирик чанг (1-0,01мм) ташқил қилади. Бу 
заррачаларнинг йиғиндиси 45-60% ни ташкил қилади. Ўрта ва майда чанг заррачалар 
(0,01-0,005, 0,005-0,001мм) эса вертикал профилда 15-30% гача энг майда заррача ил 
(<0,001мм) эса 9-17% ўртасида тебраниб туради. Типик бўз тупроқлар профилининг 20-
60см чуқурлигида ил заррачасининг тўпланиши кузатилади. 
Бўз тупроқларнинг генезисини ўрганиш бўйича олиб борилган кўп тадқиқотлар 
натижаларини кўрсатишича, бўз тупроқлар энг қадимги тупроқлар жумласига киради. 
Eвoлюссия даврида ҳам
бўз тупроқларнинг тузилиши деярлик бузилмаган ва бир неча минг 
йиллик мураккаб шаклланиш ва ривожланиш тарихига эга. Бўз тупроқлар кўплаб 
босқичларни, жумладан, бир қанча ўта намлик даврларни кечирган бўлиб, шу сабабли 
тупроқнинг маълум чуқурлигида ил (гел) тўпланиши (берчланиши) ва профилнинг анча 
қисми темир билан бойиши сингари аломатлари ривожланганлиги қайд қилинади, [1, 2-б.].
Тупроқнинг берчланиш жараёнини кузатиб қуйидаги хулосаларга келинади.