Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

 
THE FIRST STAGE OF THE FORMATION AND DEVELOPMENT OF FREE 
ECONOMIC ZONES IN UZBEKISTAN 
Amanov Allabergan Kutlimuratovich 
Abstract: The article provides the formation of the first free economic zones in 
Uzbekistan, as well as the types and conditions of benefits created for them by domestic and 
foreign investors. It also describes the location of these free economic zones, as well as the role 
of economic zones in the national economy. 
Keywords: Free economic zone, special economic zone, free tourist zone, logistics center, 
intermodal hub. 
Har qanday mamlakat iqtisodiyotida sanoatning o’rni benihoya katta bo’lib, uning 
taraqqiy qilishi, mazkur mamlakatning iqtisodiy geografik o’rini, tabiiy sharoiti, resurslar bilan 
ta’minlanganlik darajasi, tarixan rivojlanganligi va davlat boshqaruvning ushbu sohaga rivojiga 
qaratilgan e’tibori kabi ko’pgina omillarga bevosita bog’liqligidadir. Mazkur omillarni hisobga 
olgan holda, hozirgi kunda dunyoning aksariyat mamlakatlari, xususan rivojlangan va jadal 
rivojlanish bilan o’sib borayotgan yangi sanoatlashgan mamlakatlar yuksak darajadagi 
iqtisodiyotini shakllantirish maqsadida keng ko’lamdagi xalqaro iqtisodiy munosabatlarni 
amalga oshirilmoqda. Iqtisodiyotidagi, asosan sanoatdagi bu iqtisodiy munosabatlarning bir 
ko’rinishi sifatida erkin iqtisodiy zonalarni shakllanishi va rivojlanishini alohida ko’rsatishimiz 
mumkin. 
Erkin iqtisodiy zonalar – mintaqani jadal ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish uchun mamlakat 
va chet el kapitalini, istiqbolli texnologiya va boshqaruv tajribasini jalb etish maqsadida 
tuziladigan, aniq belgilangan ma'muriy chegaralari va alohida huquqiy tartiboti bo'lgan maxsus 
ajratilgan hududdir[7]. Bunday ko’rinishdagi iqtisodiy zonalar dunyoning ko’pgina 
mamlakatlarida turli darajadagi imtiyozlarga ega bo’lib, turli maqsadlarda va turli kattalikda, 
hamda turli ko’rinishda tashkil qilinadi. Bugungi kunga kelib, yer yuzida yuzdan 200 yaqin 
mamlakatlarida 25 yo’nalishdagi qarib besh mingdan ortiq erkin iqtisodiy zonalar tashkil 
qilingan. 

---

216 
Mamlakatimizda erkin iqtisodiy zonalarning tashkil qilish uchun tamal tosh qo’yilgan 
2008-2016 yillar oralig’dagi dastlabki bosqichi davrda 3 ta Navoiy erkin industial iqtisodiy 
zonasi, Angren maxsus industial zonasi va Jizzax maxsus industial zonalari tashkil qilingan va 
mamlakatimiz iqtisodiyotida o’z o’rniga ega bo’lib ulgirgan. 
Ozbekistonda ham bu sohada birinchi qadam XXI asrning dastlabki yillarida, aniqrog’i 
2008 yil 2-dekabr sanasida O’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimov tashabbusi 
bilan Navoiy viloyatida tashkil qilingan. 
Aynan Navoiy viloyatida mamlakatimizda birinchi bo’lib erkin industrial-iqtisodiy zona 
tashkil etish, jahon bozorida raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishini ta’minlaydigan 
yuksak texnologya quvvatlarining keng tarmog’ini yaratish bo’yicha yaqinda qabul qilingan 
qaror zamirida ham avvalo bu mintaqaning beqiyos imkoniyatlari, uning hududiy o’rni, ulkan 
mehnat resurslari, ishlab chiqarish va inteliktual salohiyati mujassamdir. [3.110 b]. Navoiy erkin 
iqtisodiy zonasi shunday qulay geografik o’ringa egaki, u Sharqiy Osiyoni Yevropa va Yaqin 
Sharq bilan, o’z navbatida Yevropani Sharqiy va Janubi-Sharqiy Osiyo bilan bog’lovchi 
intermodal xab vazifasini bajaradi. Bu o’z navbatida Navoiy xalqaro aeroportining nufuzini 
oshirish bilan birgalikda mamlakatimizning iqtisodiyotini yuksalishiga ham imkon yaratadi.