Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги вахабов абдурахим васикович

8.1.2-расм. ИҲТТ мамлакатларида 
бирламчи энергия истеъмоли 
таркибининг ўзгариши, %.
215
8.1.3-расм. ИҲТТ мамлакатларида 
электрэнергия ишлаб чиқариш 
манбалари таркиби, 2019 й.
216
Бозор муносабатлари ривожланган мамлакатларда иқтисодиётни “яшил 
иқтисодиёт” тамойиллари асосида ривожлантиришга ўтказишнинг муҳим 
жиҳати янги технологиялар бўйича етакчи мавқени сақлаб қолишга интилиш 
ҳисобланади. Саноатнинг экологик тармоқлари, экологик соф технологиялар 
ривожланган мамлакатлар иқтисодиётининг ажралмас қисмига айланиб 
бормоқда. Жаҳондаги экологик соф технологиялар бозорининг 1/3 қисми ЕИ 
ҳиссасига тўғри келади. Халқаро патент ташкилоти маълумотларига кўра, 
2010–2019 йилларда тикланадиган энергия соҳасида олинган жами патентлар 
сони бўйича Япония, геотермал энергия соҳасида АҚШ, шамол энергияси 
бўйича эса Дания етакчилик қилмоқда (8.1.3-жадвал). 
Бозор муносабатлари ривожланган мамлакатларда тикланадиган 
энергия манбаларини ўзлаштириш учун сарфланаётган инвестициялар бошқа 
қазиб чиқариладиган ёқилғи турларига сарфланган инвестицияларга нисбатан 
юқори даромдлиликка эга бўлиб бормоқда. Халқаро энергетика агентлиги ва 
Лондан империя коллежи мутахассислари тадқиқотларига кўра Германия ва 
Францияда тикланадиган энергия манбаларини ўзлаштириш учун беш йил 
ичида сарфланган инвестицияларнинг даромадлилик даражаси 178,7%ни 
ташкил этгани ҳолда қазиб чиқариладиган ёқилғи турларига сарфланган 
инвестицияларда ушбу кўрсаткич 20,7%га паст бўлган. Буюк Британияда 
“яшил энергетика”га йўналтирилган инвестицияларнинг даромадлилик 
даражаси 75,4%га, АҚШда 200,3% бўлгани ҳолда, анъанавий ёқилғи турларига 
215
BP Statistical Review of World Energy 2020 маълумотлари асосида тузилган. 
216
BP Statistical Review of World Energy 2020 маълумотлари асосида тузилган. 
38,9
38,4
24,4
27,8
19,5
13,8
9,5
7,6
5,6
5,3
2,0
7,2
2009 й.
2019 й.
Нефть
Газ
Кўмир
Атом
Гидро
Тикланадиган
Нефть; 
1,5
Газ; 30,1
Кўмир; 
22,2
Атом; 
17,9
Гидро; 
12,4
Бошқа; 
1,5
Шамол; 7,6
Қуёш; 3,5
Бошқа; 3,5
Тикланадиган; 
14,6

---

169 
сарфланган инвестицияларнинг даромадлилик даражаси мос равишда 8,8 ва 
97,2%га тенг бўлган
217
. 
8.1.3-жадвал