Њзбекистон республикаси олий ва њрта махсус таълим вазирлиги


Оддий ҳукмларда терминлар ҳажми



Download 0,87 Mb.
Pdf ko'rish
bet54/123
Sana25.02.2022
Hajmi0,87 Mb.
#263314
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   123
Bog'liq
falsafa domlo mantiq mustaqil ish

Оддий ҳукмларда терминлар ҳажми. Оддий ҳукмлардаги терминлар (S ва
P) тушунчалар орқали ифодаланганлиги туфайли уларнинг ҳажмига кўра, ўзаро
муносабатларини аниқлаш мумкин. Ҳукмларда терминлар (S ва P) тўлиқ ёки
тўлиқсиз ҳажмда олинган бўлади. Термин тўлиқ ҳажмда олинганда унинг ҳажми
бошқа терминнинг ҳажмига тўлиқ мос бўлади ёки мутлақо мос бўлмайди
(уларнинг ҳажми бир-бирини истисно қилади). Термин тўлиқсиз ҳажмда олинган
бўлса, унда унинг ҳажми бошқасининг ҳажмига қисман мос келади ёки ундан
қисман истисно қилинади. Оддий ҳукмларда терминлар ҳажми қуйидагича
бўлади:
1. А – Умумий тасдиқ ҳукмларнинг субъекти ҳамма вақт тўлиқ ҳажмда


80
олинган бўлади. Предикати эса баъзан тўлиқ, баъзан тўлиқсиз ҳажмда бўлади.
Масалан, «Ҳамма инсонлар тирик мавжудотдир».
Бу ҳукмнинг субъекти – «инсон», предикати – «тирик мавжудот»
тушунчасидир, «ҳамма» – умумийлик квантори. Бу ҳукмнинг субъекти тўлиқ
ҳажмда олинган, чунки унда ҳамма инсонлар тўғрисида фикр билдирилган ва бу
тушунча «тирик мавжудот» тушунчасининг ҳажмига тўлиқ киришади. Унинг
предикати тўлиқ ҳажмда олинмаган, чунки унда тирик мавжудотларнинг бир
қисми – инсонлар ҳақида фикр юритилади. Бунинг доиравий шакли қуйидагича:
(1-чизма).
1-чизма.
2-чизма.
Умумий тасдиқ ҳукмларнинг баъзиларида S ҳам, Р ҳам тўла ҳажмда бўлиши
мумкин. Масалан, «Ҳамма мусулмонлар Ислом динига эътиқод қиладилар» (2-
чизма).
2. Е – Умумий инкор ҳукмларнинг субъекти ҳам, предикати ҳам тўлиқ
ҳажмда олинган бўлади. Масалан, «Ҳеч бир диндор эътиқодсиз эмас». Бу ҳукмда S
– диндорларни, P – эътиқодсизларни ифодалайди, ҳеч бир – умумийлик
кванторидир. Бунда ҳар икки терминнинг ҳажми бир-бирини истисно қилади (3-
чизма).
3-чизма.
3. I – Жузъий тасдиқ ҳукмларнинг субъекти ҳамма вақт тўлиқсиз ҳажмда
олинади, предикати эса баъзан тўлиқ, баъзан тўлиқсиз ҳажмда бўлади. Масалан,
«Баъзи талабалар инглиз тилини билади» деган ҳукмнинг терминлари қуйидагича:
S – талабалар, Р – инглиз тилини биладиганлар, баъзи – мавжудлик квантори. Бу
ҳукмда S ҳам, Р ҳам тўлиқсиз ҳажмда олинган бўлиб, ҳар икки терминнинг ҳажми
бир-бирига қисман мос келади (4-чизма).
+
S
+
P
+
S
+
S
+
P
-
S
-
P
-
P


81
4-чизма.
Яна бир мисолни кўрамиз: «Баъзи шифокорлар хирургдир». Бу ҳукмда S –
шифокорлар, Р – хирурглар, баъзи – мавжудлик кванторидир. Ҳукмда субъект
тўлиқ ҳажмда олинмаган, чунки унда баъзи шифокорлар ҳақида фикр
билдирилган, предикат эса тўлиқ ҳажмда олинган, чунки хирургларнинг ҳаммаси
шифокордир. Предикатнинг ҳажми субъектнинг ҳажмига киргани учун у тўлиқ
ҳажмда олинган бўлади (5-чизма).

Download 0,87 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   123




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish