Њзбекистон республикаси олий ва њрта махсус таълим вазирлиги

Такрорлаш учун саволлар

---

53
1. Тил нима?
2. Тил ва тафаккур ўзаро қандай алоқада?
3. Сунъий тил нима учун керак ва у қандай яратилади?
4. Фикрни формаллаштиришнинг моҳияти нимада? Унинг тафаккур
шаклларини ўрганиш учун қандай аҳамияти бор?
5. Тилнинг семантик категориялари нималар?
Таянч тушунчалар
Тил, тил белгиси, табиий тил, сунъий тил, тилнинг семантик категориялари,
дескриптив термин, терма, предикатор, оператор, формаллаштириш, мантиқнинг
формаллашган тили, квантор.
4- мавзу. Формал мантиқнинг асосий қонунлари (принциплари)
Фалсафада қонун тушунчаси нарса ва ҳодисаларнинг муҳим, зарурий,
умумий, нисбий барқарор муносабатларини ифодалайди. Мантиқ илмида қонун
тушунчаси фикрлаш 
элементлари 
ўртасидаги 
ички, муҳим, зарурий
алоқадорликни ифодалайди.
Мантиқий тафаккур икки турдаги қонунларга бўйсунади. Улар диалектика
қонунлари ва формал мантиқ қонунларидир. Диалектика қонунлари объектив олам
ва билиш жараёнига хос бўлган энг умумий қонунлар бўлиб, диалектик
мантиқнинг ўрганиш соҳаси ҳисобланади. Формал мантиқ қонунлари эса фақат
тафаккурдагина амал қилади. Диалектика қонунлари мантиқий тафаккурни унинг
мазмуни ва шакли бирлигида олиб ўрганса, формал мантиқ қонунлари эса,
фикрнинг тўғри тузилишини, унинг аниқ, изчил, зиддиятсиз ва асосланган
бўлишини эътиборга олган ҳолда ўрганади.
Формал мантиқ қонунлари (ёки тафаккур қонунлари) дейилганда фикрлашга
хос муҳим, зарурий боғланишлар тушунилади. Тафаккур қонунлари объектив
воқеликнинг инсон миясида узоқ вақт давомида акс этиши натижасида вужудга
келган ва шаклланган.
Бу қонунлар фикрлашнинг тўғри амалга ошишини таъминлаб туради. Улар
тафаккур шакллари бўлган тушунчалар, мулоҳазалар (ҳукмлар) ҳамда хулоса
чиқаришнинг шаклланиши ва ўзаро алоқаларини ифодалайди.
Тафаккур қонунларига амал қилиш тўғри, тушунарли, аниқ, изчил,
зиддиятсиз, асосланган фикр юритишга имкон беради. Аниқлик, изчиллик,
зиддиятлардан 
холи 
бўлиш 
ва 
исботлилик (асосланганлик) тўғри
тафаккурлашнинг асосий белгиларидир. Булар мантиқий қонунларнинг асосини
ташкил этувчи белгилар бўлганлиги учун, уларнинг ҳар бирини алоҳида-алоҳида
кўриб чиқамиз.