Њзбекистон республикаси олий ва њрта махсус таълим вазирлиги

Мантиқ фанининг предмети
Формал мантиқ тўғри тафаккур шакллари ва қонунларини ўрганувчи фан
сифатида
Мантиқ кенг маънода оламдаги қонуний, зарурий боғланиш ва алоқалар,
тартиб ва изчиллик, тафаккуримизнинг ички алоқадорлиги, тадрижий

---

10
ривожланиши, турли фикрлар ўртасидаги мантиқий боғланишларни ифодалайди.
Тафаккур воқеликни умумлаштириб ва мавҳумлаштириб, муайян мантиқий
шаклларда, яъни тушунча, ҳукм ва ҳулоса чиқариш ҳамда улар ўртасидаги
алоқалар шаклида акс эттириб, маълум мантиқий қонун – қоидаларни вужудга
келтирадики, тўғри, аниқ, изчил, зиддиятлардан ҳоли фикрлаш ана шу қонун –
қоидаларга амал қилишни тақоза этади. Бу қонун-қоидалар амалиётда вужудга
келган билимларни исботлашга ёки рад этишга, уларнинг тўғрилиги ёки
хатолигини тасдиқлашга ёки инкор этишга хизмат қилади.
Тафаккурни мантиқ фанидан ташқари фалсафа, физиология, психология,
диалектика, кибернетика фанлари ҳам ўз предмети нуқтаи назаридан ўрганади.
Грамматика мантиқ фанига яқин. Тушунча ва ҳукмларнинг ифодаланиш
структурасини аниқлашда грамматиканинг роли катта. Бироқ юқорида тилга
олинган фанларнинг ҳар бири тафаккурга ўз нуқтаи назаридан ёндошади, унинг
турли қирраларини очиб беради. Ҳозирги кунда мантиқ илмининг ўзининг ҳам
турли йўналишлари,тармоқлари мавжуд, улар орасида инсон тафаккурини энг
оддий қонун – қоидалар билан қуроллантирадиган, уни тўғри фикрлашнинг
тамойиллари билан таништирадиган муҳим тармоғи формал мантиқ бўлиб, у
тарихий келиб чиқишини эътиборга олган ҳолда анъанавий мантиқ, оммавийлиги
нуқтаи назаридан эса, умумий мантиқ деб ҳам юритилади.
Мантиқ фани инсон тафаккурининг энг умумий шакллари, қонунлари
ва фикрлаш усулларини ўрганади. Мантиқ фани тафаккурни ривожлантиради,
инсонда умумий тушунчалар, категориялар билан иш кўриш кўникмаларини
ҳосил қилади. Бу эса, бугунги фан техника ривожи жадаллашган шароитда илмий
тадқиқотлар олиб бориш ҳамда илмий – назарий маълумотларни самарали таҳлил
қилишда муҳим рол ўйнайди.