Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги умиров С. Э., Қодиров З. З

Картодиаграммалар 
Картодиаграммалар – картограммаларнинг бошқа турдаги диаграммалар 
билан қўшилиши бўлиб, қуйидаги ҳолларда қўлланилади: 
• 
турли ҳудудлардаги касалланишнинг нафақат интенсив кўрсаткичи 
тафовутини, балки динамикасидаги ўзига хосликни ҳам бир пайтда акс 
эттириш зарурияти туғилганида; 
• 
турли ҳудудлардаги касалланишнинг нафақат интенсив кўрсаткичи 
тафовутини, балки унинг таркибий жиҳатдан ўзига хослигини (интенсив ва 
экстенсив кўрсаткичлардан фойдаланиб) ҳам бир пайтда акс эттириш 
зарурияти туғилганида; 
• 
икки ёки ундан кўп ҳодисанинг (масалан, касалланиш ва ногиронлик) 
тақсимланишини бир пайтда бир пайтда акс эттириш учун. 
Картодиаграммаларда кўрсаткичларнинг бири ёки битта ҳодиса фонли 
картограммалар шаклида акс эттирилади. Унда интенсив кўрсаткич 
динамикасини ифодалаш учун графиклар, таркибни тасвирлаш учун эса 
устунлик ёки доиралик диаграммалар туширилади. 
 
 
 
 
 
 
 

---

7-
БОБ. ДАВОЛАШ ВА ПРОФИЛАКТИКА ВОСИТАЛАРИНИНГ 
САМАРАДОРЛИГИ ҲАМДА ХАВФСИЗЛИГИНИ БАҲОЛАШ 
Янгидан яратилаётган ва амалиётга кириб келаётган ташхисот, даволаш 
ва профилактика воситаларининг самарадорлиги ҳамда хавфсизлиги, узоқ 
муддат давомида, асосан, эмпирик тарзда баҳолаб келинди. Эмпирик 
ёндошувнинг ўзига хослиги – ҳодисани бевосита ўрганишга мойилликдир. 
Бунда тадқиқот усули сифатида реал кузатувдан фойдаланилади. Аксарият 
олимлар фикрига кўра, айнан ушбу ёндошув ташхисот, даволаш ва 
профилактика воситаларининг самарадорлигини кафолатлай олди. Тиббиётда 
эмпирик ёндошувнинг устиворлиги шунга олиб келдики, ХХ асрнинг 
ўрталарига қадар ташхисот усуллари ва даволаш воситаларининг 
самарадорлиги ҳақида, асосан, шахсий тажриба, айрим жамоанинг тажрибаси 
ва эътиборли шахс фикрига қараб хулосага келинган - ҳукм чиқарилган.
Шу билан бирга, ҳали XV-XVI асрдаёқ, айрим олимлар даволаш ва 
профилактика воситаларининг потенциал самарадорлиги эмпирик 
тасаввурларга мос тушсада, албатта тажрибада баҳоланиши зарур деган 
фикрга келишган эди. Тажриба – ўрганилаётган ҳодисанинг табиий кечишига 
назорат остида аралашиш ёрдамида сабаб-оқибат ҳақидаги фаразни 
текширувчи 
умумилмий 
усулдир. 
Эпидемиологик 
тажрибавий 
тадқиқотларнинг мақсади - дори ва профилактика воситаларининг, 
касалликларни ташхис этиш, муҳофазалаш ва даволаш схемаларининг, 
усулларининг потенциал ва ҳаққоний самарадорлигини ҳамда хавфсизлигини 
баҳолашдир.