Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги умиров С. Э., Қодиров З. З

 
1-
расм. Урологик беморларда уретрал катетеризация билан боғлиқ инфекция 
ривожланиш ҳолати 

---

Превалентлик кўрсаткичи (prevalence rate) 
Тарқалганлик кўрсаткичи – аҳоли ўртасида маълум бир пайтда бирон бир 
касалликнинг учровчанлигини баҳоловчи кўрсаткичдир. Тарқалганликни ўлчаш 
барча касаллик ҳолатларини уларнинг қайд этилган муддатидан, оқибатдан 
(соғайиш, ўлим) қатъий назар ҳисоблашни (ўлчашни) кўзда тутади.
Превалентлик кўрсаткичини ҳисоблаш зарурияти аҳоли ўртасида муайян 
бир пайтда (аксарият кун) ёки узоқроқ муддатда (ҳафта, ой, йил) касалликнинг 
тарқалганлигини (учровчанлигини) баҳолаш заруриятидан келиб чиқади. 
Муайян бир пайтдаги превалентлик “оний превалентлик кўрсаткичи” 
(PRM
) деб, муайян бир муддатдаги превалентлик эса “даврнинг превалентлиги” 
(PRP
) деб юритилади. 
Ҳисоблаш формуласи:
PRM 
ёки PRP=
 
PRM 
ёки PRP – превалентлик кўрсаткичлари;
А – муайян ҳудуддаги аҳоли ёки бирон аҳоли гуруҳи ўртасида (хавфли 
гуруҳ), маълум бир вақтда (PRM учун) ёки вақт оралиғида (PRP учун) 
кузатилган барча қайд этилган, яъни янги ва аввалдан қайд этилган 
касалланиш ҳолатларининг (касалликларнинг) умумий мутлақ сони. Демак 
превалентлик кўрсаткичлари ҳисобланаётганида формула суратига 
ўрганилаётган касалликнинг илгари аниқланган ҳолатлари ҳам киритилади; 
N – A 
касалланиш ҳолатлари ўрганилаётган ҳудуддаги аҳоли ёки бирон 
аҳоли гуруҳининг (хавфли гуруҳнинг) маълум бир пайтдаги (PRM учун) ёки 
маълум бир муддатдаги (PRP учун) сони; 
R – 
кўрсаткич ўлчами, исталган қийматдаги 10
n
. 
Формуладан кўриниб турибдики, муайян пайтдаги превалентлик (PRM) 
кўрсаткичининг сурати ушбу пайтда аниқланган барча касаллик 
ҳолатларини, уларнинг пайдо бўлиш вақтидан қатъий назар, ўз ичига олади.
Муайян даврдаги превалентлик (PRP) кўрсаткичининг сурати эса маълум бир 
вақт оралиғида - даврда касаллик ҳолати мавжуд барча кишиларнинг сонидан 
иборат, яъни давр бошланишида мавжуд бўлган, шу даврда пайдо бўлган ёки 

---

соғайиш билан ниҳоясига етган ёхуд кузатилаётган даврнинг исталган 
кунида ўлим билан барҳам топган барча касаллик ҳолатларидан иборат. 
Превалентлик кўрсаткичи инцидентлик кўрсаткичидан фақатгина сурати 
бўйича фарқ қилади. 
Муайян пайтдаги превалентлик кўрсаткичи ва муайян даврдаги 
превалентлик кўрсаткичининг ўзаро фарқи қуйидаги 2-расмда келтирилган. 
А ? 
+ 
Б
↓ 
В 
↓ 
Г 
↓ 
© 
Д 
↓ 
Е 
↓ 
+ 
Ж 
↓ 
1марта 5 апреля 3 мая 30 мая
↓ 
касалликнинг бошланиши 
© 
соғайиш 
касалланиш даври 
+ 
ўлим 
? 
касалликнинг бошланиши номаълум 
А, Б, В, Г, Д, Е, Ж 
беморлар