203
3.25. ГИПОТИРЕОЗ
Гипотиреоз - турли касалликлар натижасида калқонсимон без
функциясининг патологик равишда сусайиши ҳисобига юзага
келадиган синдром.
ГИПОТИРЕОЗ ТАСНИФИ
I. Юзага келиш вақти бўйича:
А) туғма;
Б) орттирилган.
II. Зарарланиш даражаси:
А) бирламчи ( калқонсимон без зарарланганда);
Б) иккиламчи ( гипофиз зарарланганда);
В) учламчи ( гипоталамус зарарланганда).
III. Гипотиреозни огирлик даражаси:
А) енгил;
Б) ўрта оғирликда;
В) оғир.
ТУҒМА БИРЛАМЧИ
ГИПОТИРЕОЗ
I. Анамнези:
Ҳомиланинг ҳаракатланиш фаоллиги сусайган, муддатидан
ўтиб туғишлик, чақалоқнинг дастлабки вазни катта бўлиши
(4000 г атрофида) киндик қолдиғи тушиши кечикади,
физиологик сариқлик ҳам давомли, эмизишда қийинчилик,
иштаҳа пастлиги, ютиш қийинлиги,
гавда вазни ортиши ва
бўйнинг ўсиши орқада қолади, қабзият, кўп ухлаш, ҳолсизлик.
II. Клиник мезонлар:
1.
Терининг трофит ўзгариш синдроми: тери қалин, дағал,
қуруқ, оч сариқ рангда (каротинемия ҳисобига), мармар чизгилари
билан, қипикланиш ва ушлаганда совуқ. Юз, қовоқ, тилнинг
шишиши, кўз ёриғининг кичрайиши, бурун усти суягининг
яссиланиши, умров ости соҳасида, товонда ва қўлнинг юза қисмида
ёстиқча каби шиллиқ шишлар (муциноз), тери ости ёғ
қатламларининг ҳам шиши кузатилиши мумкин. Соч қуруқ,
синувчан ва тўкилишга мойил, бошнинг соч соҳаларида пешана,
қовоқларда терининг себореяси. Тирноқлар синувчан, ёриқлар
билан, секин ўсади.
2.
Висцерал
ўзгаришлар
симптомокомплекси:
юрак
товушлари
сустлашган, брадикардия. АБ систолик ҳисобига
204
пастлашган.
Юрак
чегаралари
кенгайган.
Юрак
туғма
нуқсонларини эслатувчи систолик шовқин, специфик даво
натижасида йўқолади. Нафас стридорли, «хуррак» сингари, оғиз
атрофи цианози, юқори нафас йўлларининг катарал яллиғланишга,
ўчоқли зотилжамга мойиллиги. Товуш пайлари, тил ва лабларнинг
қалинлашиши ҳисобига овоз паст, бўғиқ.
3.
Мушак гипотонияси симптомокомплекси: қорин катта,
туртиб чиққан, киндик чурраси ва тўғри мушакларнинг
ажралганлиги билан, бел лордози, думба соҳаси туртиб чиққан ва
тизза ярим букилган. Кўпинча қабзият ва метеоризм кузатилади.
4.
Психомотор
ривожланишда
орқада
қолиш
симптомоком–плекси: эмоционал-руҳий соҳада бузилиш,
болалар
пассив, одамови, фикр юритиши секинлашган, атрофга аҳамиятсиз.
Бошини тутиши, ўтириш, юриш ва нутқнинг пайдо бўлиши
кечикади. Даволанмаганда интеллектнинг олигофрения даража–
сигача бузилиши кузатилади.
5.
Ўсиши ва суяк тизими ривожининг орқада қолиши:
скелетнинг инфантил пропорцияси, хондродистрофияга яқин: узун
суяклар қалин, калта, юз соҳаси суяклари ривожи орқада қолади
(бурун усти суяги яссиланган, кенгайган, бурун калта ва кенг, икки
куз орасидаги масофа кенгайган – гипертелоризм). Катта ликилдоқ
узоқ муддатгача битмайди, тишлар кеч чиқади.
6.
Жинсий ривожланишда орқада қолиши: тухумдон ва
бачадон дисфункцияси, тухум гипоплазияси, жинсий безлар
ривожи орқада қолади, гипогликемияга мойиллик.
III.
Параклиник мезонлар:
а) қон
зардобида ТТГ, тироксин-Т4, трийодтиронин-Т3
миқдори пасайган;
б) рентгенограммада - билак-кафт усти бўғими- скелетнинг
суякланиш нуқталари ривожи орқада қолган, эпифизар дисгенез; в)
ЭКГ - Р, R тишчалар вольтажининг пастлиги, Т тишчанинг
инверсияси, ўтказувчанликнинг сусайиши, синусли брадикардия;
г) Ахиллов рефлекси вақтининг чўзилиши ( 30 сониядан кўп);
д) қоннинг биокимёвий таҳлили – гиперхолестеринемия,
зардоб темири, микроэлементлар, витаминлар миқдори камайган;
е) қоннинг умумий таҳлили – анемия лимфоцитоз.
Иккиламчи- учламчи туғма гипотиреоз.
Кўпроқ пангипопитуитаризмни намоён бўлиши.
Бунда
интеллектнинг орқада қолиши ва гавда тузилиши диспропорцияси
205
кузатилмайди. Зардобда Т3 ваТ4 паст, аммо ТТГ нормада ёки паст.
Бошқа белгилари худди бирламчи гипотиреозга ўхшаган.
Орттирилган гипотиреоз
Интеллект сақланган, юқорида келтирилган белгилар яққол намоён
бўлмайди.
Қиёсий ташҳисот:
Рахит, Даун касаллиги, хондродистрофия, церебро-гипофизар
нанизм, туғма жароҳат, турли генезли сариқлик билан ўтказилади.
ДАВОЛАШ
Тиреоид гормонлар индивидуал танланган дозада:
- L- тироксин, ТИРО-4 (табл. 0,05; 0,1; 0,2 мг)
эрталаб оч
қоринга 25–50 мкг/сут. дан бошлаб, доза кўпайтириб борилади.
- тиреоидин (табл. 0,05; 0,1 г) – эрта ёшдаги болага 10–15
мг/сут., катта ёшдагиларга 30–40 мг/сут. ҳар ҳафтада 10–15 мг
га кўпайтирилади;
- трийодтиронин (табл. 20; 50 мкг) – бошланғич доза 5 мкг, ҳар
2–3 кунда 5 мкг дан кўпайтирилади;
- тиреотом.
