Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

 
5.2.2. Ясси металл затворлар 
 
Умумий маълумотлар. Ясси металл затворлар ясси ригелли 
конструкциядан иборат бўлиб, улар оралиқ ва ён деворлардаги пазларда 
ҳаракат қилади. Улардан асосий, таъмирлаш, авария, авария-таъмирлаш ва 
қурилиш затворлари сифатида фойдаланилади. Затвор ҳаркатланувчи оралиқ 
тузилмалари, таянч ҳаркатланувчи қисмдан, зичлагич ва илгак қурилмаларидан 

---

206 
ташкил топади. Ясси затвор асосий турлари 5.10 - расмда келтирилган. Якка 
ҳолдаги затвор битта ҳаркатланувчи конструкциядан иборат, секцияли затвор 
эса бир нечта ҳаракатланувчи конструкциядан ташкил топиб, кран юк 
кўтаришини оширмасдан уларни навбат билан кўтариб-тушириш баланд 
тирқишларни ёпишга имкон беради. Иккита ҳаракатланувчи конструкция 
кўринишда икки қаторли ва клапанли затворлар ясалади.
5.10 - расм. Асосий ясси затвор турлари схемалари: 
а - якка ҳолдаги; b - секцияли; d - икки қаторли; e - клапанли. 
 
Ясси затворлар қуйидаги афзалликларга эга:
1) затворлар ёрдамида 40 м гача (босим 15 м гача) бўлган оралиқларни 
ёпиш мумкин;
2) уларни водосливнинг ҳар қандай конструкцияларида ишлатиш 
мумкин; 
3) унча узун бўлмаган оралиқ ва ён деворлар узунликлари талаб 
қилинмайди;
4) затворни кўтариш ва бир оралиқдан иккинчи оралиққа ўтказиш 
имконияти борлиги;
5) конструкциянинг хилма-хиллиги улардан фойдаланиш учун қулай 
турини танлаш имконини беради. 

---

207 
Уларнинг камчиликларига қуйидагилар киради;
1) катта оралиқларни ёпишда кўп миқдордаги кўтариш кучи талаб 
қилинади ва кўтариш механизмларининг нархи ошади;
2) затворни кўтариб-туширишда оралиқ ва ён деворлар баландлиги 
ошади;
3) пазга қўзғалмас қисмларнинг жойлаштириш ҳисобига оралиқ девор 
қалинлиги ошади.