Ўзбeкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент Давлат Авиация Институти

3-схема. Корхонанинг ташқи муҳитини таҳлил қилиш схемаси.
Иқтисодий омилларни таҳлил қилишда инфляция (дефляция) суръати, солиқ
ставкаси, халқаро тўлов баланси, аҳолининг бандлик даражаси, корхонанинг тўловлик
даражаси кабиларга эътибор қаратилади.
Сиёсий омилларни таҳлил қилиш жараёнида:
• мамалкатлараро савдодаги таъриф келишувларига;
• божхопа сиёсатида учинчи мамалкатга қарши йўналтирилгап протекционизм
сиёсатига;
• мазкур давлат ва унинг етакчи сиёсатчиларининг антимонополия қонунига бўлган
муносабатларига;
• маҳаллий ҳокимиятларнинг қоедит сиёсати, уларнинг ссуда олиш ва ишчи кучини
ёллаш бўйича чекловлари кабиларга эътибор берилади.

---

70
Бозор инжиқликлари ҳам корхона фаолияти ва унинг самарадорлигига ўз
таъсирини ўтказмай қўймайди. Уларни таҳлил қилиш корхона раҳбариятига корхона
стратегиясини аниқ билишга ва унинг бозордаги мавқеини мўстаҳкамлашга ёрдам беради.
Буерда:
• демографик ўзгаришлар;
• аҳоли даромади даражаси ва унинг тақсимланиши;
• тармқдаги рақобат даражаси;
• корхонанинг бозорда эгаллаган салмоғи;
• бозор қўлами ёки уни ҳукумат томонидан ҳимояланганлиги таҳлил қилинади.
Технологик 
омилларни
корхона 
раҳбарлари 
ўз 
диққатларидан 
четда
қолдирмасликлари зарур. Бундай таҳлил:
• ишлаб чиқаришдаги технологиянинг ҳолатини, унинг ўзгариш суръатини, замон
талабига жавоб бера олишини;
• янги товар ва хизматларни лойхалаштиришда, ахбротларни йиғиш, қайта ишлаш
ва 
уларни 
ўзатишда, 
алоқада замонавий ҳисоблаш техникаларининг
қўлланилаётганлигини аниқлашга ва режалаштиришга имкон беради.
Рақобат омилларини таҳлил
қилиш рақобатдош корхоналарнинг ҳатти-
ҳаракатларини кўзатишга, уларни назорат қилишга имкон беради. Бундай таҳлил
моҳиятини қуйидаги саволларга жавоб топиш орқали билиш мумкин:
• рақобатдош бозорга нимани таклиф қилаяпти?
• ракобатдош нима қилаяпти ва нима қилиши мумкин?
Рақобатдошларни таҳлил қилишда тўртта ташхисий зона ажратилади. Бўлар:
• ракобатдошларнинг келгўси мақсадларини таҳлил қилиш;
• ракобатдошларнинг жорий стратегиясини таҳлил қилиш;
• ракобатдошларнинг истиқболдаги ривожланиш имкониятларини таҳлил қилиш;
• ракобатдошларнинг кучли ва кучсиз томонларини таҳлил қилиш.
Ракобатдошларнинг фаолияти ва ҳатти-ҳаракатларини назорат остига олиш корхона
раҳбариятига ҳарқандай содир бўлиши мумкин бўлган ҳавфга тайёр бўлиб туришига
имкон беради.