Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё технология институти

Жадвал 1

Модда	Суюқланиш	Қайнаш температура
	температура
С2 H6 Этан	- 172^0C	- 88^0C
С3H8 Пропан	- 190^0 C	- 42^0C
C4H10 Бутан	- 135^0C	-0,5^0C

Молекула массаси ортиши билан тўйинган углеводородларда суюқланиш қайнаш температурали ва солиштирма масса ошиб боради.

Этан – С₂Н₆. Газ холда бўлиб зичлиги бўйича хавога яқиндир. Сиқилган газ таркибида унча катта миқдорда мавжуд бўлмайди. Унинг сиқилган газ таркибида кам миқдорда бўлишига сабаб этан 45⁰С температурада сиқилган ҳолатда бўла олмайди. Шу сабабли бирга 30⁰С ҳароратда унинг тўйнган буғларини таранглаги ( упругость) 4,8 МПа га тенгдир. Ваҳолангки сиқилган газларни сақлаш учун ишлатиладиган темир резервуарлар 1,6 МПа гача бўлган ишчи босимда ишлашга мўлжалланган. Агарда этан озгина миқдорда бўлса хам пропан ва бутан аралашмасида мавжудлиги қўшимча босим хосил бўлишига олиб келади. Натижада қиш фаслида газни истеъмолчиларга етказишда қийинчиликлар яратади.

Пропан – С₃Н₈ – Оғир газ. Теҳник пропан сиқилган газнинг асосий компанентидир. Пропанни буғларининг таранглигига (упругосьт) қараб, унинг миқдори ҚТПБА да – 75%, ЁТПБА да эса – 34% дан кам бўлмаслиги лозимдир. Сиқилган газларни ишлатиш температураси 45⁰С га тенг бўлиб, бу вақтда пропан буғларини 1,6 МПа ни ташкил этади. Пропан буғларини таранглиги - 35⁰С да 0,14 МПа га тенгдир. Демак, пропанни – 35⁰С гача ҳеч қандай ишлову бермасдан ёқилғи сифатида ишлатиш мумкин. Техник пропанни буғлари – 42⁰С дан паст хароратларда труба ичида конденсатланиши мумкин.

Бутан – C₄Н₁₀ – иккита изомери мавжуд бўлган газдир. Бутан ва унинг изомерлари (киёвий формуласи, молекуляр оғирлиги бир хил, аммо

12
молекуласида атомларни жойлашиши билан фарқланувчи) юқори хароратда қайнайдиган суюқлик бўлиб ҳисобланади. Техник бутан буғлари – 0,5⁰С конденсатлана бошлайди. Бу ҳолат уни қиш фаслида хам маиший – хўжалик мақсадларида фойдаланиш имкониятларини беради.

Бутан ва бутиленни ҚТПБА даги йиғинди миқдори 20 % дан, ЁТПБА да эса 60% дан ошмаслиги лозим.

13
Бошланғич хом ашё, реагентлар, катализаторлар, ёрдамчи материаллар, ярим маҳсулотлар, тайёрланадиган маҳсулотларнинг тавсифи