|
Sotishdan tushgan yalpi moliyaviy natija (YaMN)
|
• ST-TN
|
Asosiy ishlab chiqarish faoliyatining moliyaviy natizalari(AFMN)
|
• YaMN - DX + BD
|
Moliyaviy faoliyatning natijasi (MFN)
|
• MFD -MFX
|
Favqulotda foyda yoki zarar (FF) (FZ)
|
• TD-TX
|
Soliq to'langunga qadar umumiy moliyaviy natija foyda (YaF)
|
• AFMN+MFN+FF
|
Sof foyda (SF)
|
• YaF-S
|
Taqsimlanmagan foyda (TMF)
|
• SF-Dividentlar
|
Bunda:
ST- mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan sof tushum
TN- tannarx
DX- davr xarajatlari
BD- boshqa daromadlar
MFD- moliyaviy faoliyatdan daromadlar
MFX-moliyaviy faoliyat xarajatlari
TD- tasodifiy daromad
TX-tasodifiy xarajat
AFMN-asosiy faoliyatning moliyaviy natijalari
MFN-moliyaviy faoliyat natijasi
FF- favqulotda foyda
YaF-soliq to’langunga qadar umumiy moliyaviy natija foydasi
S- soliq va ajratmalar
SF-sof foyda.
Ushbu jadvaldagi ko’rsatkichlar moliyaviy hisobotning №2-shakliga “Moliyaviy natijalat to’g’risidagi hisobot”ga asosan ishlab chiqilgan bo’lib, «QALQON SAVDO SERVIS» MChJning moliyaviy natijalarini aniqlashda mazkur ko’rsatkich usullari orqali amalga oshiradi. Ushbu ko’rsatkichlarni xo’jalik yurituvchi subektning moliyaviy natijalari to’g’risidagi hisobotidan olinadi.
Xo’jalik yurituvchi subektlarda asosiy (operatsion) faoliyat daromadlari hisobini yuritishda asosiy faoliyatdan olinadigan daromadlarning shakillanishi BHMS №2-sonli “asosiy xo’jalik faoliyatidan olinadigan olinadigan daromadlar” bilan tartibga solinadi. Milliy standartga asosan : asosiy xo’jalik faoliyatidan olingan daromadlar – xo’jalik yurituvchi subektning odatdagi faoliyati daromadi vujudga keladigan davir ichida mulk egalarining o’z sarmoyalariga badali bilan bog’liq bo’lgan ko’payishlarni istisno etganda, o’z sarmoyasi ko’payishiga olib keladigan tushumlarga aytiladi”. Demak asosiy xo’jalik faoliyatidan olinadigan daromadlar – xo’jalik yurituvchi subektning odatdagi faoliyati davomida vujudga keladigan davir ichida mulk egalarining o’z sarmoyalariga badali bilan bog’liq bo’lgan ko’payishlarni istisno etganda, o’z sarmoyasi ko’payishiga olib keladigan tushumlardir. Asosiy xo’jalik faoliyatidan olinadigan daromad xo’jalik yurituvchi subekt tomonidan uning schyotiga kelib tushadigan yalpi tushumlardan yoki olinishi mumkin bo’lgan tushumlardan iborat. Uchinchi shaxslar nomidan undirib olinadigan, xo’jalik yurituvchi subektga kelib tushadigan va xususiy kapitalning ko’payishiga olib kelmaydigan bilvosita soliqlar so’mmasi asosiy xo’jalik faoliyati daromadiga kiritilmaydi. Tovarlarni realizatsiya qilishdan va xizmatlarni ko’rsatishdan olinadigan daromad subektlar o’rtasida shartnomada ko’zda tutilgan sotish narxlari bo’yicha aniqlanadi. Bitimdan kelib chiqadigan daromad so’mmasi olingan yoki olinishi lozim bo’lgan pul mablag’lari yoki pul ekvivalentlari so’mmasidan subektga o’tib beriladigan savdo chegirmalari so’mmasi yoki narxlarni tushirish xajmini hisobga olgan holda qiymat bo’yicha o’lchanadi.
Biroq agar pul mablag’lari yoki pul ekvivalentlarining tushumi kechiktiriladigan bo’lsa, bunday holda joriy narxlarda ifodalangan iqtisodiy naf qiymati olingan yoki olinishi lozim bo’lgan qiymat pul mablag’larining nominal miqdoridan kam bo’lishi mumkin. Bitimlar tuzish natijasida moliyaviy operatsiyalarni o’tkazish chog’da to’langan mablag’ning joriy narxdagi qiymati muqobillashgan foiz stavkasini qo’llagan holda hisoblagan kelgusidagi barcha tushumlarni diskontlash yo’li bilan aniqlanadi. Sotish qiymati va olinadigan qoplama (kompensatsiya)ning nominal qiymati o’rtasidagi farq so’mmasi №2 BHMSning 20 va 21 – bandlariga muvofiq foiz ko’rinishidagi daromad sifatida tan olinadi. Tayyor mahsulotlar, olingan daromadlar, shuningdek, sotilgan tovarlarning qaytarilishi, sotish narxlaridan chegirmalar to’g’risidagi axborotlar 9000 “asosiy faoliyatdan olingan daromadlarni hisobga oluvchi” schyotlarda aks ettiriladi.19 9010, 9020, va 9030- schyotlar transit schyotlar hisoblanadi, ko’payishi kridetida, kamayishi debitida aks ettiriladi. 9040 va 9050 schyotlari kontrpassiv schyot bo’lib 9010, 9020 va 9030 – schyotlar so’mmasini korrekterovka qilib turadi. Operatsion faoliyatdan olingan daromadlarni hisobga oladilar (9010, 9020, 9030, 9040, 9050) schyotlar bo’yicha analitik hisob sotilgan mahsulot (Tovar), bajarilgan ish va ko’rsatilgan xizmatlarning har bir turi bo’yicha alohida yuritiladi. Asosiy xo’jalik faoliyatidan ko’rilgqan daromadni hisobga olishda daromadni tan olish vaqtini aniqlash asosiy xo’jalik faoliyatidan ko’rilgan daromad xo’jalik subektiga kelgusida iqtisodiy manfaat kelish imkoniyati mavjud vaqtda aks etadi, shu bilan birga ushbu manfaat ishonchli va aniq o’lchanadigan bo’lishi lozim. Operatsion faoliyatdan olingan daromatlarni 3 ta tarmoqqa bo’lish mumkin ularning har birini o’ziga xos bo’lgan xususiyatlari bor ular quydagilar:
Tovarlar sotish tarmog’i;
Xizmatlar ko’rsatish (ishlarni bajarish) trmog’i;
Boshqa daromadlar tarmog’i.
Tovarlarni sotish tarmog’ida 2-son BHMSga muvofiq
quydagi shartlarni bajargan holda tovarlarni sotshdan olingan daromad
sifatida tan olinadi:
Xizmatlar ko’rsatish (ishlar bajarish) tarmog’da daromadlar o’z ichiga oladigan bitim natijasi aniq belgilanadigan bo’lsa, shu bitim bilan bog’liq daromad yillik moliyaviy hisobot tuzish vaqtida bitimning bajarilish bosqichiga qarab tan olinadi. Bitim natijasi esa quydagi shartlarni bajarishi bo’yicha aniq belgilanishi mumkin:
Daromadlar miqdori aniq belgilanishi mumkin;
Xo’jalik yurituvchi subektga bitim bilan bog’liq daromadlarning tushishi ehtimoli mavjudligi;
Buxgalteriya balansi hisobot davrigacha bitimning tugallanish bosqichi yuksak ishonchlilik darajasi bilan baxolanadi. “Operatsion faoliyatdan olingan boshqa daromadlar – bularga korxonaning asosiy vositalari va boshqa aktivlarini sotishdan olingan foyda, undirilgan jarimalar, vozkechilgan kiriditorlik qarzlari, bepul (tekinga) kelib tushgan aktivla invintarizatsiya natijasida aniqlangan ortiqchalar, tovar moddiy boyliklarini qayta baholashdan olingan daromadlar va boshqalar kiradi
Xo’jalik yurituvchi subekt daromadlari bo’yicha buxgalteriya hisobining asosiy vazifalari quydagilardan iborat
Daromadlar bo’yicha buhgalteriya hisobining asosiy vazifalari
№ Xo’jalik yurituvchi subekt daromadlari bo’yicha buxgalteriya hisobining asosiy vazifalari
1 Daromadlarni hisoblash tamoyiliga muvofiq ular ytuz bergan vaqtdan boshlab tan olish va hisoblash
2 Daromadlarni to’g’ri guruhlash va tegishli schyotlarda aks ettirish
3 Daromadlarning soliqlarga munosabatini to’g’ri belgilash
4 Daromadlarni moliyaviy hisobotda to’g’ri aks ettirish va boshqalar
Mahsulot sotish, ishlarni bajarish va xizmatlar ko’rsatishga doir daromadlar soliqqa tortish obekti hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
