Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети сиртқи бўлими “педагогика ва психология” кафедраси

Амалий тус касб этаётган психология тармоқларининг қисқача тавсифи:

• ижтимоий психология – одамларнинг жамиятдаги биргаликдаги иш фаолиятлари натижасида уларда ҳосил бўладиган тасаввурлар, фикрлар, эътиқодлар, ҳиссий кечинмалар ва хулқ-атворларини ўрганади;
• меҳнат психологияси – киши меҳнат фаолияти психологик хусусиятларини, меҳнатни илмий асосда ташкил этишнинг психологик жиҳатларини ўрганади;
• инженерлик психологияси – автоматлаштирилган бошқарув системалари операторнинг фаолиятини, инсон-техника ўртасида функцияларни тақсимлаш ва мувофиқлаштириш хусусиятларини ўрганади;

Амалий тус касб этаётган психология тармоқларининг қисқача тавсифи:

• юридик психология – ҳуқуқ системасининг амал қилиши билан боғлиқ масалаларнинг психологик асосларини ўрганади;
• ҳарбий психология – кишининг ҳарбий ҳаракатлар шароитида намоён бўладиган хулқ-атворини, бошлиқлар билан ижро этувчилар ўртасидаги муносабатларнинг психологик жиҳатларини ўрганади;
• савдо психологияси – жамиятда тижоратнинг психологик шароитлари, эҳтиёжнинг индивидуал, ёшга оид, жинсга оид хусусиятларини, харидорга хизмат кўрсатишнинг психологик омилларини аниқлайди, модалар психологияси каби масалаларини кўради;

Амалий тус касб этаётган психология тармоқларининг қисқача тавсифи:

• тиббиёт психологияси – шифокор фаолияти психологиясини, бемор хулқ-атворининг психологик жиҳатларини ўрганади;
• иқтисодий психология – турли вазиятларда ишлаб чиқариш муносабатларига киришиш орқали хўжалик юритишни мақсад қилган шахслар, яхлит гуруҳ, жамоаларнинг иқтисодий тафаккури ҳамда иқтисодий хулқ-атворига алоқадор умумий қонуниятлар ва хатти-ҳаракат механизмларини, ишлаб чиқариш муносабатларининг ҳар бир хўжалик субъекти онгида акс этишини ўрганади.

2-мавзу:Психология фанининг методлари:

• Аниқ изланиш предметига эга бўлган ҳар қандай фан ўша предметининг моҳиятини ёритиш ва материаллар тўплаш учун махсус усуллар ва воситалардан фойдаланади ва улар фаннинг методлари деб юритилади.

• АСОСИЙ МЕТОДЛАР

• КУЗАТИШ

• СЎРОҚ

• ТЕСТЛАР

• ЭКСПЕРИ-МЕНТ

• МОДЕЛЛАШ-ТИРИШ

• ташқи (объектив кузатиш)

• ички
• (субъектив, ўз-ўзини кузатиш

• эркин кузатув

• гуруҳ ичида кузатиш

• гуруҳ ташқарисида кузатиш

• математик моделлаштириш

• мантиқий моделлаштириш

• техник моделлаштириш

• кибернетик моделлаштириш

• табиий эксперимент

• лаборатория эксперименти

• оғзаки сўроқ

• ёзма сўроқ

• эркин сўроқ (суҳбат)

• стандартлаш-тирилган сўроқ

• тест – сўров

• тест – топшириқ

• проектив
• тест

• социометрик тест

Резюме:

• Янги давр ҳар бир инсондан психологик билимларни эгаллашни талаб этади. Бунинг учун шахс психикасининг намоён бўлиш шакллари: психик жараёнлар, психологик ҳолатлар, шахснинг индивидуал-психологик хусусиятларини билиш зарур бўлади. Ҳозирги кунда бу психология фанининг 300 дан ортиқ соҳаси алоҳида равишда шаклланган. Фан сифатида психология аввало, “ижтимоий гуманитар”, сўнгра “табиий, аниқ ва техника” ва энг охирида “иқтисодиёт” блокидан ўрин олган бир қатор фанлар билан узвий боғлиқ бўлиб, бу том маънода унинг жамиятда амалий аҳамияти ортиб бораётганлигидан дарак беради.