Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

9.1.2. Аудиторлик ташкилоти томонидан меъёрий-ҳуқуқий 
ҳужжатларга риоя этилишини текшириш
Аудиторлик ташкилоти аудиторлик текширувини ўтказиш чоғида 
хўжалик субъекти томонидан молия-хўжалик фаолияти амалга ошириш 

---

167 
жараёнида меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларга риоя қилаётганлигини ўрганиб 
чиқиши шарт. 
Молиявий ҳисобот ва бошқа молиявий ҳужжатлардаги маълумотлар 
ҳаққоний ҳисобланади, қачонки хўжалик юритувчи субъектнинг молия-
хўжалик фаолияти меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларга мувофиқ тарзда амалга 
оширилган бўлса. 
Аудиторлик ташкилоти аудиторлик хулосасини тузишда молиявий 
ҳисоботни ва бошқа молиявий маълумотларни бузиб кўрсатишга олиб 
келинган, хўжалик юритувчи субъект томонидан меъёрий-ҳуқуқий 
ҳужжатларга риоя қилинмаган барча ҳолатлар аниқланганлигига ишонч 
ҳосил қилиши керак. 
Аудиторлик текширувлари ўтказилаётганда доимо хўжалик юритувчи 
субъектлар томонидан меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларга риоя қилинмаслигини 
аниқлай олмаслик риски мавжуд бўлади. Риск қуйидаги омиллар оқибатида 
пайдо бўлади: 
хўжалик юритувчи субъект фаолиятининг алоҳида йўналишларини 
тартибга солувчи ва бухгалтерия ҳисобини юритишга, молиявий ҳисоботни 
тузишга бевосита таъсир кўрсатмайдиган меъёрий ҳужжатлар мавжудлиги; 
хўжалик юритувчи субъектнинг бутун ҳақиқий фаолиятини акс 
эттирмайдиган, ички ҳисоб ва назорат тизимига хос бўлган чеклашлар; 
аудитор томонидан олинадиган кўпчилик далиллар, далил эмас балки 
маълумот тусига эгалиги; 
меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларни турлича талқин этиш имкониятини 
мавжудлиги; 
меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда ўзаро бир-бирига зид ҳолатларининг 
мавжудлиги. 
Зарур ҳолларда аудиторлик ташкилоти текширишга белгиланган 
тартибда юристларни жалб қилиши мумкин. 
Аудиторлик ташкилоти хўжалик юритувчи субъектнинг фаолияти билан 
танишиб чиқгач, тегишли хўжалик субъектининг фаолиятини тартибга 

---

168 
солувчи меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларнинг рўйхатини тузади ва текшириш 
давомида ушбу ҳужжатларга амал қилади. 
Аудитор хўжалик юритувчи субъектнинг фаолиятини тартибга солувчи 
меъёрий-ҳуқуқий базани ўрганиб чиқишда қуйидагилар зарур: 
хўжалик юритувчи субъект раҳбаридан хўжалик юритувчи субъект 
фаолиятини ва тегишли бўлган тармоқни бевосита тартибга солувчи 
меъёрий-ҳуқуқий база мавжудлиги тўғрисидаги маълумотларни сўраб 
олиши, шунингдек раҳбариятнинг бу ҳақда қандай маълумотларга эга 
эканлигини баҳолаши керак; 
хўжалик 
юритувчи 
субъект 
раҳбариятидан 
меъёрий-ҳуқуқий 
ҳужжатларга риоя этилишини таъминлаш учун хўжалик юритувчи субъект 
томонидан қўлланиладиган амаллар тўғрисидаги маълумотларни олиш ва 
ушбу амалларга баҳо бериш, 
хўжалик юритувчи субъект раҳбариятидан хўжалик юритувчи субъект 
томонидан меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар талабларига риоя этилаётганлиги 
туғрисида ёзма маълумотларни олиш ва ушбу маълумотларнинг 
ҳаққонийлигини текшириш.