Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат аграр университети олий математика, физика ва кимё кафедраси

Миқдорий масалалар- деб, уларни ечишда изланаётган катталиклар орасида миқдорий боғлиқлик ўрнатиладиган масалаларга айтилади.Уларни жавоблари формулалар кўринишида ифодаланади ёки аниқ сон кўринишида чиқади.
Бундай ҳисоблашга доир масалалар барча масалалар тўпламининг асосий қисмини ташкил қилади.Уларни ечиш методикаси методик адабиётларда кенг миқиёсда ёритилган. Шунинг учун бевосита ҳисоблашга доир масалаларни ечишга намуналар келтиришга ўтамиз.
1.Агар қисқа тўлқинли радиациянинг ютилган қисми 0,05 кВт/м², самарали нурланиш эса 0,09 кВт/м² ни ташкил қилса, фаол қатламнинг радиацион балансини ҳисобланг.Масалада топилган радиацион баланс қиймати сутканинг қайси вақтга мос келади?

Берилган: Q(1-А)= 0,05 кВт/м^2 Фаол қатлам радиацион балансининг умумий Ес= 0,09 кВт/м^2 кўри-ниши қўйидагича бўлади: В-?

Ечилиши: ВS^1=D=Ea-Rқ-Eер…………(1) Бу ерда: В- радиацион баланс ёки қолдиқ радиация, S^1-горизонтал юзага тушувчи тўғри қуёш радиацияси, Еа- атмосферанинг учрашувчи нурланиши, Rқ-қисқа тўлқинли қайтган радиация Eер –Ернинг узун тўлқинли нурланиши Фаол қатлам альбедоси А ушбуга тенг

бу ерда Q қ йиғинди қуёш радиацияси. (2)дан фаол юзадан қайтган радиация ушбуга тенг: R_қ = АQ = (S^1қД)… .(3) (3) ни (1) қўйсак:
В =Q- =Q-Е_с =Q (1-А) – Е_с……….(4)
бу ерда Q (1-А)- фаол юзада ютилган радиация; Е_сқЕ_ер-Е_ақ фаол қатлам самарали нурланиши. Юқоридаги (4) формулага катталикларнинг сон қийматларини қўйиб ҳисоблашни бажарамиз:
В=0,05 кВт/м² --0,09 кВт/м² =-0,04 кВт/м²
Жавоби: 0,04 кВт/м^2; «-» ишораси фаол қатламнинг энергия йўқотаётганлигини кўрсатади.Масаланинг шартидаги радиацион баланс сутканинг тунги соатларига мос келади.
2.Агар тупроқнинг зичлиги 1150 кг/м³, иссиқлик ўтказувчанлик коэффициенти 0,838 Ж/(м.с.⁰С), намлиги 30% солиштирма иссиқлик сиғими 654 Ж/(кг. ⁰С) бўлса, шу тупроқнинг ҳажмий иссиқлик сиғимини ва ҳарорат ўтказувчанлик коэффициентини аниқланг.