Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат транспорт университети

Маҳсулот нима	Ўлчов бирлиги	Миқдори	Бирлик нархи (млн.сум)
Сумма (млн.сум)
1	2	3	4	5	6
1	131 ВЛ60,ВЛ80 электровоз редукторига шестерня	дона	12	0,416	5
2	047 ВЛ60,ВЛ80 электровоз редукторига шестерня	дона	12	2,66	32
3	Д50.04.101 поршен бармоғи	дона	150	0,41	61,5
4	Д50.09.009 кириш клапани	дона	350	0,74	262
5	Д50.09.010 кириш клапани	дона	350	0,78	273,8
6	2 ТЭ10Л85.15.145 шестерня	дона	12	2.82	33,9
7	10Д100.08.057 пастки вил	дона	12	1.68	20,2
	Жами				688,4

2.4-расм. Локализатсия дастурига киритилган масулотлар (дона)²⁶
Жадвалдан кўриниб туринибтики 2020-йилги Локализатсия дастурига киритилган 131 ва 047 маркали ВЛ60,ВЛ80 электровоз редукторига шестернялар 12 донадан мос равишда 416 минг сўмлик ва 2млн 66минг сўм нархда ишлаб чиқарилди. Энг ката даромад кириш клапанларига тўғри келиб Д50.09.009 ва Д50.09.010 маркали клапанлар 350 тадан ишлаб чиқарилиб умумий 535 млн сўмга тўгри келади.

2.5-расм. Локализатсия дастурига киритилган масулотлар
қиймати(млн сўм)²⁷
2.5-жадвал
2020-2022 йиллар учун ишлаб чиқариш ўсиш суръати ²⁸

Давр	2020 йил	2021 йил	2022 йил
Амалдаги нархларда ишлаб чиқариш прогнози (мимг сўм)	183 916 066	185 755 227	187 612 780

2.6-жадвал
Маҳсулотларнинг асосий истеʼмолчилари ҳақидаги маʼлумот²⁹

Корхона номи	Етказилиб бериладиган маҳсулот	Реализатсия қилинадиган маҳсулот ҳажми (ҳақиқий ўлчамда)			Ҳамкорлик даври
		2020	2021 Кутил.	2022 Режада
1. “Ўзбекистон темир юллари” АЖ 2. “Навоий тогʻ- металлургия комбинати” ДУК 3. «Ўзметкомбинат” АЖ 4. “Ўзбеккумир” АЖ 5. “Максам Чирчик” АЖ 6.АВТО ТЕЧ ПРОМ СЕРВИCЕ 7.Куп тармоқли қурилиш сервис 8. Қиргʻизистон 9. Қозогʻистон 10.Тожикистон Жами тепловозлар таъмири	Тепловозлар, сек	97 9 2 2 1 3 2 116	96 18 1 3 1 3 122	111 18 1 3 2 2 137	Узоқ муддатли ҳамкорлик
1. “Ўзбекистон темир юллари” АЖ 2. “Ўзбеккумир” АЖ 3. ЁАЖ “Азербайжан темир юллари” Жами электровозлар таʼмири	Электровозлар, сек	20 20	10 3 13	10 3 4 17	Узоқ муддатли ҳамкорлик

Ишлаб чиқариладиган маҳсулотларни сотишнинг асосий бозори - “Ўзбекистон темир йўллари” АЖ корхоналари ва Ўзбекистон Республикасининг саноат корхоналаридир. Бундан ташқари, ишлаб чиқарилган маҳсулотлар МДҲ мамлакатларига экспорт қилинади.
Корхонанинг экспорт салоҳиятини ошириш мақсадида қуйидаги ишлар амалга ошири-лади:
- Рақобатбардошликни ошириш ва ишлаб чиқарилаётган экспортга йўналтирилган маҳсулот-лар турини кЎпайтириш, шу жумладан 123 та ноёб инновацион ускуналарни асосий ишлаб чиқариш фондлари таркибига модернизатсия қилиш ва Ўрнатиш орқали.
- Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки ҳузуридаги Экспортни қЎллаб-қувватлаш жамгʻармаси билан алоқаларни Ўрнатиш. Жамгʻарма билан келишувга биноан корхона маҳсулотларининг рЎйҳати қЎшни мамлакатларда Ўзбекистон Республикасининг элчихоналари орқали такдим этилади, шунингдек, Фонд халқаро кЎргазма ва ярмаркаларда қатнашиш учун таклифномаларни тақдим этади.
- Хорижий компаниялар - корхона маҳсулотининг потенсиал мижозлари билан тЎгʻридан-тЎгʻри музокаралар, маҳсулот таннархини пасайтириш.
- ишлаб чиқарилган маҳсулотларни сотиш бозорларини кенгайтириш.
ъъЎзтемирйўлмаштаъмир” корхонасининг 2020-йил тепловоз бўйича асосий истеъмолчиси шубҳасиз “Ўзбекистон темир йўллари” бўлиб 96 та тепловоз таъмирлаган. Умумий йил давомидаги кўрсаткич эса барча истеъмолчиларни ҳам қўшиб ҳисоблаганда 122 га тенг ва бу 2019-йилга қараганда 6 тага кўпроқ. Электровозларга бўлган талаб эса тескари танденсияда бўлиб 2019-йилда умумий ҳисобда 20 та бўлган бўлса, 2020-йилда 13 тага тенг.
Махсулот экспорти бЎйича асосий ҳорижий ҳамкорлар МДҲ мамлакатлари - Қиргʻизистон, Қозогʻистон, Тожикистон, Россия темир йўл корхоналари хисобланади.
2.7-жадвал
Маҳсулот экспорт ³⁰

Мамлакат	Етказиб бериладиган маҳсулот тури	Давр
		2020 й.		2021 й. кутилган			2022й. прогноз
		миқдори	Минг . Ақш доллари	миқдори	Минг . Ақш доллари	миқдори и		Минг . Ақш доллари
Тожикистон	Тепловозлар	2	450.23	2	480	2		560.75
	Жуфт ғилдираклар, к/п	112	375.35	30	81.31	100		384.61
	Тирсакли вални силлиқлаш	-	-	4	4.04	-		-
Қирғизистон	Тепловозлар	3	191.03	-	-	-		-
Қозог;истон	Тепловозлар	1	32.91	1	34.12	1		280.38
Россия	Вагонлар диагностикаси	194	6.79	-	-	-		-
Туркманистон	Электродвига	-	-	-	-	12		93.3
Жами		312	1056.31	277	619.87	118		2160.16

Махсулот экспорти бўйича асосий ҳорижий ҳамкорлар МДҲ мамлакатлари - Қиргʻизистон, Қозогʻистон, Тожикистон, Россия темир йўл корхоналари ҳисобланади. 2020-йилда рўй берган бутун дунёдаги пандемия ҳолати бошқа соҳалар сингари темир йўл транспорти соҳасига ҳам ўз таъссирини кўрсатмай қолмади. Буни биз ъъЎзтемирйўлмаштаъмир”нинг экспорт бўйича кўрстакичларидан ҳам билиб олишимиз мумкин. Яъни 2019-йилда корхона ўз маҳсулотлари экспортидан 1 млн 56 минг доллар даромад кўрган болса, пандемия йилида бу кўрсаткич деярли 60 % га пасайди.

Шу туфайли корхонанинг экспорт салоҳиятини ошириш мақсадида қуйидаги ишлар амалга ошири-лади:
- Рақобатбардошликни ошириш ва ишлаб чиқарилаётган экспортга йўналтирилган маҳсулот-лар турини кўпайтириш, шу жумладан 123 та ноёб инновацион ускуналарни асосий ишлаб чиқариш фондлари таркибига модернизатсия қилиш ва Ўрнатиш орқали.
- Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки ҳузуридаги Экспортни қЎллаб-қувватлаш жамгʻармаси билан алоқаларни Ўрнатиш. Жамгʻарма билан келишувга биноан корхона маҳсу-лотларининг рЎйҳати қЎшни мамлакатларда Ўзбекистон Республикасининг элчихоналари орқали такдим этилади, шунингдек, Фонд халқаро кЎргазма ва ярмаркаларда қатнашиш учун таклифномаларни тақдим этади.
- Хорижий компаниялар - корхона маҳсулотининг потенсиал мижозлари билан тЎгʻридан-тЎгʻри музокаралар, маҳсулот таннархини пасайтириш.
- ишлаб чиқарилган маҳсулотларни сотиш бозорларини кенгайтириш.

2021-йилги прогноз бўйича эса экспорт ҳажми 2 млн 160минг доллар дея кутилмоқда.


2.7-жадвал
Корхона ички бозорга кўрсатадиган хизматлари даромадиниг тақсимоти³¹

Ташкилот номи	Товар кўриниши	Умумий даромаддан %	Тўлов шартлари	Ҳамкорлик давомийлиги
2021 йил
“Ўзбекистон темир йўллар” АЖ	Ҳаракатланувчи таркибни, агрегатларни таъмирлаш, эҳтиёт қисмлар ишлаб чиқариш, йўлнинг юқори қисм қисмларини таъмирлаш	153 млрд сўм ёки 85%	Бажарилган иш учун жорий ҳисоб рақамига ўтказиш	Узоқ, давомий ва
Саноат корхоналари	Тепловозларни, вагонларни, агрегатларни, пўлат ва темир қуйиш	27 млрд сўм ёки 15 %	Олдиндан тўлов + иш тугагандан сўнг тўлов	2 йилдан 10 йилгача
2020 йил
“Ўзбекистон темир йўллар” АЖ	Ҳаракатланувчи таркибни, агрегатларни таъмирлаш, эҳтиёт қисмлар ишлаб чиқариш, йўлнинг юқори қисм қисмларини таъмирлаш	143,8млрд сўм ёки 80%	бажарилган иш учун жорий ҳисоб рақамига ўтказиш	Узоқ, давомий ва
Саноат корхоналари	Тепловозларни, вагонларни, агрегатларни, пўлат ва темир қуйиш	36,2 млрд сўм ёки 20 %	Олдиндан тўлов + иш тугагандан сўнг тўлов	2 йилдан 10 йилгача ҳамкорлик

“Ўзбекистон темир йўллари” АЖ нинг “Озтемирйўлмаштаъмир” га бўлган асосий талаблари ҳаракатланувчи таркибларни, узелларни таъмирлаш, эҳтиёт қисмлар , йўлнинг устки тузилиши қисмларини ишлаб чиқаришдан иборат. Икки ўртадаги савдо ҳажми 2020-йил 155 млрд ни ташкил қилган бўлса, 2021-йилга келиб бу кўрсаткич 7 млрдга камайиши кўзда тутилган. Лекин бу саноат корхоналарининг тепловозлар, вагонлар , узелларни таъмирлаш, пўлат ва темир қуйишга бўлган талаби билан қопланиши режага киритилган. Яъни корхонанинг саноат корхоналари билан савдо ҳажми ўткан йилга нисбатан деярли 40 %га ошишини кўришимиз мумкин.

2.3. “Ўзбекистон темир йўллари” АЖ корхоналарида жорий этилган инновацияларни бугунги кундаги ҳолатини ўрганиш

Мамлакатимиз Президенти Шавкат Мирзиёев Олий Мажлисга Мурожаатномасида “Инновацион ғояларни қўллаб-қувватлаш бўйича самарали механизмлар ўз вақтида жорий қилинмагани ҳам жиддий муаммо бўлиб қолмоқда. Шунингдек, технологик қолоқлик, ресурс ва энергияни тежайдиган технологиялар, муқобил энергия манбаларини татбиқ этишнинг сустлиги ҳам иқтисодий тараққиёт йўлида тўсиқ бўлмоқда”, дея таъкидлаб ўтган.

Шу ўринда, миллий иқтисодиётнинг рақобатдошлигини ошириш ва дунё бозорларига чиқиш, биринчи навбатда иқтисодиётни изчил ислоҳ этиш, юқори технологияларга асосланган янги корхона ва ишлаб чиқариш тармоқларининг жадал ривожланишини таъминлаш ҳисобидан амалга оширилиши мумкин. Бошқача сўз билан айтганда, инновация фаолиятини ривожлантирмай туриб, иқтисодиёт рақобатбардошлигига эришиб бўлмайди. Инновация атамасининг мазмунидан келиб чиқиб шуни айтиш мумкинки, қачонки ҳар қандай кашфиётлар, янги воқеалар, хизматлар ва усуллар турлари тарқалишига қабул қилинса, ўшанда халқ оммаси томонидан тан олинади. Бунда янгиликнинг жорий этилиши янгиликни қўллаш жараёнини билдиради ва янгиликнинг тарқатилишига қабул қилиниши вақтидан бошлаб янги сифат – инновацияга айланади.
Демак, инновацияни ҳаётга жорий қилишдан мақсад бирор бир ижобий натижага эришишдир. Бундан шуни англаш мумкинки, инновация соҳаси ўз-ўзидан инвестиция соҳаси билан чамбарчас боғлиқдир. Бу эса миллий иқтисодиётимизнинг жадал ривожланишида муҳим аҳамият касб этади. Инновацияларни жорий этишдан кўзланган мақсад шулардан иборатдир:
— корхоналарни модернизатсия қилиш, техник ва технологик қайта жиҳозлашни янада жадаллаштириш, замонавий, мослашувчан технологияларни кенг жорий этиш;
— экспортга маҳсулот чиқарадиган корхоналарнинг ташқи бозорларда рақобатдош бўлишини қўллаб-қувватлаш бўйича аниқ чора-тадбирларни амалга ошириш ва экспортни рағбатлантириш учун қўшимча омиллар яратиш;
— ишлаб чиқариш харажатлари ва маҳсулот таннархини камайтиришни рағбатлантириш ҳисобидан реал сектор корхоналарининг рақобатдошлигини ошириш;
— электроенергетика тизимини модернизатсия қилиш, энергия истеъмолини камайтириш ва энергия тежашнинг самарали тизимини жорий этиш чораларини амалга ошириш;
— ички бозорда талабни рағбатлантириш орқали маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватлаш.
Бугунги кунда республикада инновацияларни фаол ривожлантириш, шунингдек, барча тармоқ ва соҳаларга, энг аввало, давлат бошқаруви, та'лим, сог'лиқни сақлаш ва қишлоқ хЎжалигига инновацияларни кенг жорий этиш бЎйича комплекс чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.
Транспорт саноати ҳам мамлакатимиз иқтисодиётида энг муҳим тармоқлардан бири ҳисобланади. Транспорт ва логистика соҳасида мижозларга қулайликлар яратиш, харажатларни камайтириш, иш фаолиятини оптималлаштириш, иқтисодий самарадорликни ошириш мақсадида инновациялардан кенг кўламда фойдаланилмоқда. “Ўзбекисон Темир Йўллари” АЖ да ҳам бу йўналишда қатор ишлар амалга оширилмоқда.
Темир йўл соҳасида технологик жараёнларга бир қатор инновациялар жорий этилди ва улардан фойдаланилди. Улар орасида:
АСОУП-2 ташишларни тезкор бошқаришнинг автоматлаштирилган тизими;
ЭC ИОДВ ё'л варақасини комплекс қайта ишлаш ягона мажмуаси;
ДИСКОРНИНГ операцион ишлашини назорат қилиш учун диалог интегратсияланган тизим;
"Экспресс-3" Ўриндиқларини ё'ловчи ташиш ва электрон захиралашни бошқаришнинг автоматлаштирилган тизими.
Шунингдек, жамиятнинг турли бЎлинмаларида қуйидаги инновациялар жорий этилиб, фойдаланилмоқда:
* Компаниянинг операцион фаолиятини назорат қилиш тизимлари;
* Марказлаштириш диспетчерлик-мулоқот тизимлари, микропротсессор марказлаштириш( МПC), электрон ҳисоб тизим (ЭССО);
* СCАДА электр та'миноти обектларини телеузатиш тизими;
* ЭК ИОММ машинист маршрутини комплекс қайта ишлаш ягона мажмуаси;
* "УзГПС" ҳаракатланадиган транспорт обектларининг сун'ий ё'лдош мониторинги тизимлари ;
• "Э -ҲужжатхЎжалик ", "Гермес", "кантслер" электрон ҳужжат айланиш тизимлари»;
* Юк ва тижорат ҳисоботи ҳужжатларини комплекс қайта ишлаш тизими;
* Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг фармойишига асосан жорий этилган "Кадрлар" ахборот тизими;
* Станция технологик марказлари (стм), давлатлараро пунктлар, ҳужжатларни тайёрлаш технологик марказлари (технопарк), товар кассир (АРМ ТВК);
* "Поле" ва "Раил Тариф" темир ё'л тарифларини ҳисоблаш дастурлари.
Шунингдек, ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг ахборотлаштириш, алоқа ва телекоммуникация технологияларини ривожлантириш, ахборот тизимларини яратиш, ахборот ресурслари ва ма'лумотлар базаларини шакллантириш, интерактив хизматлар кЎрсатиш, Интернет-сайтларни ривожлантириш бЎйича қабул қилинган қарорларни амалга ошириш, шунингдек, ахборот тизимларини "электрон ҳукумат" тизими билан интегратсиялашуви бЎйича бЎлинмалари билан ҳамкорликда иш олиб борилмоқда.
Ё'ловчи ташиш соҳасида – 2019-йил 1-сентябр куни электрон саёҳат ҳужжатларини амалга ошириш бЎйича автоматлаштирилган тизимнинг янги версияси ишга туширилди (ҳттпс://э-тиcкет.раилwай.уз/ланг-ру/индех.ҳтмл), тегишли мобил иловалар ҳам ишлаб чиқилган. Ушбу ахборот тизими чипта кассирлар иштирокисиз барча ё'ловчи поездлари учун онлайн режимида электрон чипталарни сотиб олиш имконини беради. Тизимнинг янги версиясини ишлаб чиқишда биринчи версиянинг ишлаши давомида аниқланган хато ва камчиликлар бартараф этилди. Янги тизимнинг афзаллиги поездлар учун электрон рЎйхатга олиш, фойдаланилмаган электрон чипта учун пулни онлайн режимда қайтариш имкониятидан иборат. Тизимнинг имкониятларини кенгайтириш мақсадида Стрипе халқаро тўлов тизими саёҳат нархини тўлаш хизмати жорий этилди.
Юк ташиш соҳасида ҳозирги вақтда юк эгаларига онлайн режимда хизмат кўрсатиш бЎйича ахборот тизими ишлаб чиқилмоқда, бундан кейин темир йўл транспорти хизматлари фойдаланувчилари билан ҳамкорликда электрон транспорт ҳужжатларидан фойдаланишга ўтилмоқда
"Ягона дарча” тамоили асосида юк эгаларига юк ташиш жараёнида хизмат кўрсатишни электрон тарзда такдим этишга каратилган автоматлаштирилган ахборот тизими (кейинги ўринларда "Ягона дарча" тизими)СТАНЦИЯ ХОДИМЛАРИ УЧУН