Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Тошкент архитектура қурилиш институти М. Рахимбабаева

Тоғ ҳосил бўлиши (орогенез) деганда ер ичидаги энергия таъсирида горизонтал ҳолда ётларнинг қатламларининг букилиши, эгилиши, юқорига кўтарилиши, ёриқлар билан узилиши тушунилади. Бу жараён давомида ер пўстининг маълум қисми умуман юқорига кўтарилади ва бундан гумбаз шаклидаги баландликлар хосил бўлади. Бундай жуда баланд жойлар оқин сув харакатидан ўйилиш, кавланиши, чуқурланиши мумкин ва бундай жойларда чуқур сойликлар ва дўнгликлар пайдо бўлади. Пайдо бўлган дўнглик ва баландликларга тоғ дейилади. Тоғларни хосил қилувчи бундай харакатлар тектоник харакатлар деб аталади.
Сейсмик ходисалар (зилзилалар) асосан тектоник харакатлар ва вулқонлар отилишидан юзага келиб, ер устини тебратиш орқали намоён бўлади. Ернинг ички динамик кучлари таъсирида тоғлар, чуқур чўкмалар ва турли-туман шакллардаги рельефлар юзага келади. Умуман олганда ер юзаси рельефидаги нотекисликларнинг вужудга келишида асосий ролни ернинг ички динамикаси ўйнайди.
Ернинг ташқи динамикаси – (экзоген) билан боғлиқ бўлган жараёнлар қуёшдан келаётган нур ва иссиқлик таъсирида вужудга келади. Иссиқликнинг ер юзасида нотекис тақсимланишидан шамол, намликни буғланиши ва сувларнинг оқим харакати юзага келади. Қуёш энергияси ерда хаётни ривожлантирувчи воситадир. Шамол, сувлар ўсимликлар ва организмлар таъсирида ер юзаси емирилади сув ва шамол емирилган, кураган махсулотларни оқизиб, кўчириб ер юзасининг пастқам жойларига олиб бориб ётқизади.
Сув хавзаларида химиявий ва биоген йўл билан хосил бўлган чўкмаларни тўпланишидан хамда материклардан шамол, муз ва сувлар таъсирида кураган материалларни бир ердан кўчиб иккинчи бир ерга ётқизилишидан чўкинди жинслар хосил бўлади.
Демак ернинг ташқи динамик жараёнлари ер юзасидаги нотексликларни юзага келтирувчи ва ўз навбатида ернинг ички динамик процессларига қарама- қарши бўлган кучидир. Планетамиз рельефи доимо ернинг ички ва ташқи кучларини ўзаро таъсири натижасида вужудга келади ва ривожланиб боради.
Агар жараёнлар ва ҳодисалар табиий шароитда содир бўлса, улар геологик жараёнлар ва ходисалар деб аталади.
Агар жараён ва ходисалар инсоннинг инженер-хўжалик фаолияти таъсирида содир бўлса, у инженер-геологик жараён ва ходисалар деб аталади.