Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат транспорт университети

Ишдан чиққан покришкаларни қайта ишлаш линиясини лойиҳалаштириш
Умумий маълумот
Барча дунё мамлакатларида автомобиллар сонининг ва улардан фойдаланишнинг динамик равишда ортиши, ишдан чиққан автопокришкаларни кўпайишига олиб келмоқда, катта шахарларда йил давомида бир неча минг тонналаб ишдан чиққан покришкалар пайдо бўлмоқда. Бу ўз навбатида барча ривожланган давлатларни экологик ҳамда иқтисодий муаммога олиб келмоқда. Табиий нефть хом-ашёсини камайиб бориши иккиламчи ресурслардан максимал фойдаланишни тақоза этмоқда.
Ишлатилган покришкалар таркибида кўп миқдорда қимматбаҳо хом-ашёлар мавжуд.
М асалан: - резина, металл ва суньий тола.
Покришканинг конструкцион тузилиши 1-расмда келтирилган.

1. 
   Покришканинг асосий қисми корпус (1), у бир неча резиналанган қатламлардан иборат бўлиб, уни эластиклигини ҳамда мустаҳкамлигини таъминлайди. Корпус ғилдиракни механик ишқаланишдан ва намликдан протектор(2) орқали таъминлаб беради.
   

Корпус қатламлари борт халқаларига (4) киритилган бўлиб унинг таркиби симдан ташкил топган.
Болт ҳалқалари ёрдамида покришкани ғилдиракка маҳкам киритилади, айни пайтда шиналарни қайта ишлаш усулларини 2 турга бўлиш мумкин:

1. 
   Физикавий усул;
   
2. 
   Кимёвий усул.
   

Физикавий усул – бу ишдан чиққан шиналарни майдалашдан иборат бўлиб, юқори ҳароратда ёки паст ҳароратда (Криоген технологиялари) амалга оширилади.
Мазкур курс лойиҳасида покришкаларнинг юқори ҳароратда қайта ишлаш усули ёритилган.

Покришкаларни механик қайта ишлаш натижасида:

• 
  Резина увоқчалари – 65%
  
• 
  Суньий тола – 17%
  
• 
  Металл – 17%
  
• 
  Чиқинди – 1%
  

Резина увоқчалари қуйидаги мақсадлар учун қўлланилиши мумкин:

• 
  резина ишлаб чиқариш учун регенерат сифатида;
  
• 
  асфальтга қўшимча маҳсулот сифатида;
  
• 
  футбол майдонларини текислашда;
  
• 
  сув юзасидан нефтни йиғиб олиш учун сорбент сифатида, сунъий толалари эса иссиқликни сақлаш плиталари учун композит сифатида қўлланилиши.