Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

д
х 
у 
а_х_
Бу ерда 
д
х 
регрессия тенгламасининг х бўйича 
хусусий ҳосиласи.
Д емак, шундай хулосага келиш имиз мумкин. М ар к е­
тинг тадқиқотларида корреляцион-регрессион моделлашни 
қўллаб таҳлил ва истиқболлаш ни амалга оширишда 
ю қорида келтирилган меъзонлар ҳисобга олинса шак- 
ш убҳасиз илмий асосланган натиж аларга эриш илади. Шу 
билан 
бирга 
бозорнинг ўзгариш ига кўра фирманинг 
ҳолатини белгилаш бўйича тузилган маркетинг тадбирла- 
ри кўзланган самарани беради.
Бозор конъю ктурасини таҳлил ва истиқболлаш на­
тиж алари фирманинг бизнес реж а тузиш да ёки ф ирм а­
нинг бозордаги бутун фаолиятини тартибга солишда ва 
бош қариш да кенг қўлланилади.
3.3. Талаб в а таклиф тадқиқоти
М аркетинг 
тадқиқотларида 
талаб 
ва 
таклифни 
ўрганиш алохида ахам ият касб этади.
Талаб тўловга қодир эх ти ёж бўлиб, харидорларнинг 
маълум миқдорда ва турдаги товарларни маълум нарх ва 
вакт давомида сотиб олиш иш тиёкини билдиради. Талаб 
асосида 
эх ти ёж
ётади. 
Аммо 
талаб 
бўлиши 
учун 
товарнинг харидорга зарурлиги, унга наф келтира олиши
138

---

кифоя 
килмайди, 
чунки товарни 
сотиб олиш учун 
харидорнинг қурби етиши шарт. Д емак, талаб товарга 
пул тўлаш қобилияти билан таъминланган эхтиёж дир. 
Э хтиёж пул ва нарх орқали талабга айланади (14 - раем).
14
- 
раем. Эхтиёжларнинг талабга айланиши
М аркетинг 
тадқиқотлари 
талабни 
турларга 
ва 
табақаларга бўлиб ўрганади. 
Якка талаб - алохида 
олинган харидорнинг узига хос махсус талаби булиб, 
узгалар талабини такрорламайди.
Хар бир ж исмоний ёки юридик шахенинг ўзига хос 
талаби мавжуд. Талаб киш иларнинг жисмоний холати, 
ёши, ж инси, қаерда ва ким бўлиб ишлаши, унинг 
ш аклланган диди, таъби ва қўлидаги пули миқдорига ва 
нихоят нарх-навога боглиқ бўлади. Бозорда харидорлар 
кўпчилик, шу сабабли якка талаблар билан бирга бозор 
талаби мавжуд.
К ўпчилик харидорларнинг муайян товарни сотиб 
олишга бўлган талаби бозор талаби дейилади. Бозор 
талаби 
йигма 
талаб 
экан, 
унинг 
хажмига 
барча 
харидорлар талаби таъсир этади. Бу харидорлар сони ва 
товарлар бахосига боглиқ холда юз беради ва тадқиқ 
этилади (10 - ж адвал).
10 - ж адвал