Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент автомобиль ва йўллар институти

 
Корхоналар риоя 
қиладиган қоида 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тайѐр маҳсулот
Захиралар даражаси
Сотиш даражаси
Мос
л
аш
тир
иш

---

86 
Корхоналардаги захира миқдорларини пасайтириш кўп жиҳатдан 
транспорт хизматининг сифатига боғлиқдир. Агар запаслар миқдори 
маълум бир критик даражага пасайганда ташиб келтириладиган юклар 
ҳисобига тўлдириб турилса ва бу фаолият тасодифлар таъсиридан кам 
ўзгарса, бунда корхона запасларини ва ва улар билан боғлиқ харажатларни 
бирмунча камайтириш мумкин. 
Бундан 
ташқари 
истеъмолчининг 
эҳтиѐжини 
ўз 
вақтида 
қондирмаслик, бу корхонанининг бўш туриб қолишига ва бунинг 
оқибатида иқтисодий зарар кўришга олиб келади. Захиралар назариясида 
бу зарарнинг қийматини – жарима тўлаш деб ҳам аталади, яъни корхона 
ишининг бетўхтовлиги таъминламаса маълум миқдорда жарима тўлашга 
тўғри 
келади. 
Захираларнинг 
бошқаришнинг 
мазмуни 
уларни 
тўлдиришнинг оптимал моментлари ва ҳажмларини аниқлашдан 
иборат бўлади. Бу масалаларни ҳал қилишда маълум қоидалар мажмуидан 
– захираларни бошқариш стратегиясидан фойдаланилади. Оптимал 
стратегия – запасларни тўлдириш, сақлаш ва етмай қолганда тўланадиган 
штрафларни тўлаш билан боғлиқ бўлган харажатларни минимумини 
таъминлайдиган стратегиядир. Шундай қилиб ташиш ҳажмларини 
бошқариш - бу захираларни оптимал стратегиялари воситасида бошқариш 
демакдир. 
Хар қандай харид қилиш корхонанинг материал ресурслрга бўлган 
эхтиѐжини аниқлашдан бошланади. Бу босқичда нимани, қачон ва қанча 
харид қилишни аниқлаш лозим бўлади. Бунинг учун биринчи навбатда 
эхтиѐжни турларини, уни аниқлаш услубияти ва усулларини билиш зарур. 
Корхона эхтиѐжининг таркибий тузилмаси 19- расмда келтирилган. 
Корхонани материал ресурсларга бўлган эхтиѐжи – бу уни ишлаб 
чиқариш дастури ѐки мавжуд буюртмаларни бажариш учун маълум бир 
муддатга етказиб келиш лозим бўлган материал ресурслар хажмидир. 

---

87