“Ангрен логистика маркази” ЁАЖ бўйича 2012 йил ташиш ҳажми
65
“Транзит юк терминали” филиалидаги юкларни қайта ишлаш бўйича
маълумотлар
сода
1%
чай
2%
трубы
5%
сталь в рулонах
1%
кокс
1%
минеральный вода
29%
велозапчасти
1%
магнезит
1%
сода каустическая
19%
оборудование
2%
пиломатериал
1%
сера
1%
пшеница
8%
каучук
0,5%
карбамид
22%
магний
1%
калий
1%
гипс
0,5%
асбест
3%
глина
0,5%
66
2.3.-жадвал.
Фарғона водийси (га) Қамчиқ довони орқали 2012-2013 йилда
бажариладиган ташиш ҳажмларининг таркиби
№
Юклар номи
Автотранспортда ташиш
2
0
1
2
й
ил
да
ку
ти
лад
ига
н
2
0
1
2
0
йи
л амал
да
2
0
1
3
й
ил
ист
иқ
бо
лд
а
ЖАМИ: минг тонна (м.т)
4002,1
4306,0
5275,9
Ўсиш суръати , %
287,0
Фарғона водийсига олиб кириш (м.т)
2028,7
2896,5
3291,0
Фарғона водийсидан (ФВ) олиб чиқиш (м.т)
1973,4
1409,5
1984,9
Шу жумладан:
1
Нефть, газ конденсати, нефть
маҳсулотлари, жами
шу жумладан:
1,333,5
916,2
2,114,4
1.1
.
Нефть ва газ конденсати (олиб кириш)
(м.т)
616,7
437,9
1,277,4
шу жумладан
нефть
622,3
газ конденсати
616,7
437,9
655,1
1.2
.
Нефть маҳсулотлари (олиб кириш) (м.т)
шу жумладан :
716,8
478,3
837,0
бензин
дизель ѐнилғи
674,5
478,3
639,5
мазут
124,0
авиа керосин
31,2
67
ва бошқалар
42,3
42,3
2
Қурилиш материаллари ва цемент, (м.т)
шу жумладан
олиб кириш
олиб чиқиш
220,0
155,0
65,0
463,2
384,3
78,9
478,3
401,5
76,8
3
Машина ва жиҳозлар (м.т)
шу жумладан
олиб кириш
олиб чиқиш
81,7
37,4
44,3
14,2
10,3
4,3
14,6
10,3
4,3
4
Химия саноати маҳсулотлари, (м.т)
шу жумладан :
олиб кириш (хлор бирлашмалари,
олтингугурт кислотаси ва бошқалар)
олиб чиқиш (минерал ўғит, целюлоза ва
бошқалар )
325,0
70,0
255,0
65,3
23,5
41,8
333,0
107,9
225,1
5
Қора метал ва металл конструкциялар
(м.т),
шу жумладан:
олиб кириш
олиб чиқиш
126,8
99,4
27,4
106,4
106,4
0,0
100,0
100,0
6
Автомобиллар комплектловчи ва запас
қисмлар (м.т), шу жумладан:
олиб кириш (комплектловчи ва
автоқисмлар)
олиб чиқиш (автомобиллар)
436,0
274,0
162,0
447,6
320,3
127,3
484,7
321,2
163,5
7
Пахта, (м.т)
олиб кириш
олиб чиқиш
151,4
28,4
123,0
158,2
66,8
91,4
142,2
26,7
115,5
8
Кўмир (олиб кириш) (м.т)
87,4
199,1
250,0
68
9
Озиқ-овқат маҳсулоти (қанд, полиз
маҳсулотлари, мева) (м.т)
шу жумладан
олиб кириш
олиб чиқиш
217,5
48,9
168,6
986,7
669,6
317,1
226,1
50,8
175,3
10 Ўрмон юклари, ѐғоч буюмлар (м.т)
олиб кириш
олиб чиқиш
163,7
163,7
269,7
246,5
23,2
284,2
261,1
23,1
11 Буғдой, ун ва тортиш маҳсулоти (м.т)
шу жумладан
олиб кириш
олиб чиқиш
302,3
188,1
114,2
22,9
3,4
19,5
0,0
12 ТНП (м.т)
шу жумладан:
олиб кириш
олиб чиқиш
71,6
27,5
44,1
79,8
36,9
42,9
79,2
34,9
44,3
13 Металлолом (олиб чиқиш) (м.т)
21,5
11,9
140,0
14 Метизлар (м.т)
шу жумладан:
олиб кириш
олиб чиқиш
84,4
49,9
34,5
0,1
0,1
0,1
0,0
15 Пахта чигити ва бошқалар (м.т)
шу жумладан:
олиб кириш
олиб чиқиш
58,0
36,6
21,4
12,2
11,7
0,5
7,5
7,5
16 Техник туз (олиб кириш) (м.т)
78,7
46,6
100,0
17 Бошқа (қоғоз, кунжара, комбикорма)
олиб кириш
олиб чиқиш
113,0
67,0
46,0
505,7
332,9
172,8
521,7
341,7
180,0
69
2.4.-жадвал
2012 йил учун “Транзит-юк терминал” ини молиявий-хўжалик
фаолияти кўрсаткичлари
№
Кўрсаткич номлари
Ўлчов
бирлиги
Кўрсатилган
хизмат
ҳажми
Кўрсатилган
хизмат
фойдаси,
минг сўм
1
Ортиш-тушириш ишлари
т.тн
4492,2
913 959
Шу жумладан қўлда
бажариладиган ортиш-
тушириш
т.тн
145,5
538 190
NESTLE
т.тн
31,7
98 076
Козловой кран
операциялари
т.тн
69,3
131 664
Козловой кран контейнер
операцияси
дона
4220
61 618
Ортувчи механизмда ортиш
т.тн
7,4
20 130
Транспортда ортиш
т.тн
0,1
25
Автокранда операциялар
т.тн
1,4
3 699
Автокранда операциялар
т.тн
16,8
60 557
2
Сақлаш
т.тн
663 861
Шу жумладан, юкларни
сақлаш
т.тн
122 113
Шу жумладан, оддий
омборхонада
т.тн
7,9
11 868
Божхона режимида
т.тн
30,3
109 985
Автомашинани божхона
режимида сақлаш
дона
9
260
Контейнерлар
дона
541 748
70
Шу жумладан, юкланганлик
40 фут
дона
447
11 380
Юкланган 20 фут
дона
1123
10 323
Юкланган 20 фут
дона
804
3 951
Юкланган GM
дона
5141
315 754
Юкланмаган GM
дона
3376
200 340
3
Бошқа хизматлар
185 240
Шу жумладан,
автотранспортни кириши
маш.дона
9028
86 083
Тарозида ўлчаш
маш.дона
5859
52 001
Хабар бериш
марта
239
655
Вагонларни тозалаш
вагон
дона
2492
29 763
Маслаҳат бериш
марта
60
177
Маневр бериш
маневр
453
10 419
Закрутка қилиш
ўраш
1049
2 923
Вагон оғирлигини ўлчаш
вагон
дона
20
220
ЗПУ
плом.
231
2 772
Оғзаки маълумот
марта
96
228
Қўшма фаолият
49 327
Омборни арендалаш
3 442
Омборхона хизмати
NESTLE
43 750
Омборхона хизмати GM
2 135
Жами
1 812 387
АЛМ ни фаолиятини режалаштишга оид кўрсаткичлар тизимида
истеъмолчиларни турли логистик хизматларга бўлган эҳтиѐжи ва уларни
қондириш даражаси, истеъмолчиларни ташишга бўлган эҳтиѐжини
71
қондиришни режалаштирилган ишончлилиги ва сифатига кўрсаткичлар
кўзда тутилмаган;
АЛМ техник-эксплуатацион ва иқтисодий-молиявий кўрсаткичлар
тизимида юкларни истеъмолчиларга етказиб бериш сифатини белгиловчи
энг муҳим мезонлар ўз ўрнини топмаган. Бундай кўрсаткич – мезонлар
сифатида қуйидагиларни кўрсатиш мумкин:
-
истеъмолчиларга юкларни етказиб бериш ишончлилиги;
-
юкларни етказиб бериш технологияси ва бошқарилишини турли
ташиш шароитлари ва истеъмолчилар талабларига мослашувчанлиги;
-
хизмат кўрсатишни ҳар томонлама тўлалиги ва эҳтиѐжларни
қамраб олиши;
-
кўрсатилаѐтган транспорт хизмати нарх-навоси.
2-БОБ бўйича хулоса
Бу бобюда “Ангрен логистика маркази” ЁАЖнинг техник
эксплуатация ва иқтисодий кўрсаткичлари, “Ангрен логистика маркази”
ЁАЖда транспорт хизмати кўрсатишни ташкил этиш ва тартибга солиш
ҳамда “Ангрен логистика маркази” ЁАЖнинг ишлаб чиқариш–хўжалик
фаолияти таҳлил қилинди. “Ангрен логистика халқаро марказининг
“Ўзавтосаноат Махсустранс” унитар корхонасининг юк ташиш бўйича
2012 йилдаги, “Ангрен логистика халқаро марказининг “Транзит юк
терминали” филиалининг сақлаш, ортиш-тушириш бўйича 2013 йилдаги
даромад ва харажат ва “Ангрен логистика халқаро маркази” ЁАЖнинг
“Қамчиқ” давони орқали Фарғона водийсига/дан ташиш ҳажми бўйича
2013 йилдаги кўрсаткичлари таҳлил қилинди.
Корхона фаолиятини таҳлил қилиш асосида терминални таркибий
тузулмаси ва бизнес режаси ишлаб чиқилган. Терминал иши юк ва
контейнерларни ортиш тушуриш, юк ва контейнерларни сақлаш
йўналишларига асосланган,
72
Кузатишлар асосида терминал хизматининг асосий келажаги
аниқланди. “Ўзкимѐсаноат” ОАЖ, “Ўзсангву” ҚК, “Ўзханву” ҚК ва
“Ўзаустем” юк компанияларининг юкларига қийин хизмат қўрсатиш
кузатилаѐтганлиги аниқланди.
73
3-БОБ. “Ангрен логистика маркази” ЁАЖда транспорти фаолиятини
самарали бошқариш ва иқтисодий самарадорлигини ошириш йўллари
3.1. “Ангрен логистика маркази” ЁАЖ транспорти фаолиятида худуд
юклар ташишни самарали бошқаришни яхшилаш йўллари
Хўжалик комплексидаги таркибий ўзгаришлар, янги коммерция
структураларининг шаклланиши ва тадбиркорликнинг ривожланиши, яқин
қўшни мамлакатлар ва узоқ чет эл билан хўжалик алоқаларининг
инстенсивлашуви, шаҳарлараро ва халқаро йўналишларда юклар ташувини
ташкил этишга, магистрал турдаги транспорт билан юкларни ташиб
етказиб берувчи ва ташиб олиб кетувчи маҳаллий автотранспорт
ўртасидаги координация ва ўзаро ҳамкорликни таъминлашга бўлган
истеъмол талабларини ортишига олиб келади. Амалдаги вазият ташиш
жараѐнини маълум бир қисмларини яхшилаш ва мукаммалаштиришни
эмас, балки бутун технологик жараѐнларни кескин ўзгартиришга имконият
яратувчи, юклар ҳаракатланишининг принципиал янги кўринишини
вужудга келтиришни талаб қилмоқда. Бунда терминал технологиялари
бўйича комплекс транспорт – экспедиция хизмати кўрсатиш тизимини
ташкил этиш биринчи даражали аҳамият касб этади.
Комплекс транспорт – экспедиция хизмати кўрсатиш тизимини
яратиш қатор объектив сабаблар талаб қилмоқда, шулардан энг асосийлари
қуйидагилардир:
ҳудуддаги терминаллар, юк майдонлари ва омбор хўжаликлари
тизимларидаги ривожланиш даражасининг пастлиги;
транспорт – тақсимлаш тизими ва етказиб бериш алоқаларининг
норационал ташкил этилганлиги;
ҳаракатланувчи қисмдан етарлича самарали фойдаланмаслик, юклаш –
тушуриш ишлари самарадорлигининг пастлиги;
74
ташкилий ва иқтисодий жиҳатдан транспорт инфраструктураси
(бўлаклари) қисмлари бир-бирларидан ажралиб қолганлиги, транспорт
жараѐни
иштирокчиларининг
моддий
бойликларни
ташишда
комплекслашган, координациялашган фаолиятларининг мавжуд эмаслиги;
ҳудудларда юклар ҳаракати тизимининг таъминоти, ҳамда транспорт
операциялари ва юклар силжиши назоратида суғурта тизимининг етарли
даражада эмаслиги;
транспорт инфраструктураси ва унинг мижозлари ҳамда транспорт ички
инфраструктураси билан унинг ташкил этувчи элементлари – магистрал
транспорт (темир йўл, автомобиль, дарѐ, ҳаво транспорти), етказиб
берувчи ва ташиб тарқатувчи (автомобиль транспорти), омборхоналар,
юклар тушурилиб, қайта ортиладиган базалар, транспорт экспедициялари
ўртасидаги алоқаларда бир бутун иқтисодий – ҳуқуқий тизимнинг
йўқлиги.
Вужудга келган вазият ташиш жараѐнида алоҳида бир
яхшиланишлар
ѐки
мукаммаллашувларни
эмас,
балки
юклар
ҳаракатланишидаги
технологик
жараѐнларни,
транспорт
инфраструктураси фаолиятини кескин ўзгартирувчи принципиал янги
тизимни шакллантиришни талаб қилмоқда.
Юклар ҳаракатланувининг терминал тизимини яратишнинг асосий
масалалари (вазифалари) қуйидагилардан иборат:
- юклар ҳаракатланувининг терминал технологияларини жорий этиш, саноат
ва савдо корхоналаридаги омборхона заҳираларини қисқартириш,
транспортда етказиб бериш алоқаларини рационаллаштириш ва логистик
ѐндашув асосида моддий – товар оқимларини тезлаштириш ҳисобига
регионал транспорт – тақсимлов тизими фаолиятининг самарадорлигини
ошириш;
- ҳудуднинг транспорт тугунларида мижозларни кафолатланган тарзда
транспорт – экспедицион хизматлар комплекси билан таъминловчи,
уларнинг омборхона майдонларини ва ўзларига қарашли автомобиль
75
паркларини қисқартиришга, ишлаб чиқаришдаги транспорт харажатларини
ташиш жараѐнининг рационаллашуви асосида камайтиришга имкон
яратувчи юкларни қайта ишловчи терминаллар ва мультимодоал
комплексларни яратиш;
- терминалларда
йўналишлар
бўйича
майда
партияли
юкларни
йириклаштириш, кўп сменали – керак бўладиган бўлса сутка давомида
бетўхтов тарзда терминаллар ишини ташкил этиш асосида (мижозларнинг
омборхона очилишини кутиб туриш ва вақтни йўқотиш) магистралларда
ишловчи автопоездларнинг айланиши (оборот қилиш) вақтини
қисқартириш ҳисобига майда ва ўртача партияли юкларни ташишда
камтоннажли транспорт воситаларидан фойдаланиш самарадорлигини
ошириш (классик “терминал” самара);
- қайта юк кўтарувчи ва бошқа шаҳарлардан келган автомобилларнинг
шаҳар чегарасига киришини иложи борича қисқартириш; уларнинг
кўпчилигидаги юклар терминалларда тушурилиб, ҳудуддан ташқарига
жўнатиладиган юкларни худди ўша ернинг ўзидан оладилар, терминаллар
ва мижозлар ўртасидаги етказиб олиб келиниши ва олиб кетилиши керак
бўлган юклар камтоннажли ҳаракатланувчи қисм билан рационал режага
кўра ташилаверади; бу эса шаҳардаги ҳаракат интенсивлигини
камайтириб, ҳавфсизликни оширади;
Юкларни қабул қилиб олиб жойлаш ва уларни сақлаш
функцияларини бажарувчи омборхона корхоналаридан фарқли тарзда,
терминалларда юкларни тўплаш билан бир қаторда юк партияларини
майдалаштириш ва йириклаштириш, ташишни йўналишлар бўйича
шакллантириш, тарали донабай юкларни қайта ишлаш (майда ва йирик
партиялар, кам, ўртача ва катта тоннажли контейнерлар), упаковка қилиш
ва пакетлаш, юкларни маркировка қилиш, сервис хизматлари
комплексларини бажариш унинг асосий функциялари саналади. Бозор
муносабатларининг ривожланиши, товарлар алмашинувининг ўсиши ва
хўжалик алоқаларининг кенгайиши шароитида, Ўзбекистонда терминал
76
гўѐки юкларни қайта ишлаш ва тўплаш билан боғлиқ бўлган минимал
функцияларни бажарувчи омборхонадан иборатдир, - деган анъанавий
эскича фикр юритиш ўзгариб бормоқда. Унинг ўрнини замонавий
технологик ускуналанган инженер – техник иншоотлардан иборат бўлган,
энг хилма – хил турдаги юкларни сақлаш ва қайта ишлашга имкон берувчи
махсуслаштирилган
омборхоналарга
эга
бўлган,
кўрсатиладиган
хизматларнинг кенг спектрига эга бўлган, йирик транспорт тақсимлаш
логистик маркази; Давлат божхона қўмитаси томонидан божхона
функцияларини бажариш учун; банклар учун; транспорт – экспедицион
фирмалар ва суғурта компаниялари учун; қўриқлаш ва хавфсизлик
хизматлари учун; маъмурият ва мижозларнинг офислари учун; шу
жумладан чет эл фирмалари учун; музокара хоналари ва бизнес марказлари
учун; почта, телеграф, ҳисоблаш марказлари учун керакли биноларга эга
бўлган; транспорт ҳаракатланувчи қисмига техник хизмат кўрсатиш
марказларига, мотелларга, ҳайдовчиларнинг дам олиш хоналари ва
меҳмонхоналарга, ресторанларва барларга, кўтара ва чакана савдо
дўконларига, таҳлилий – тадқиқот марказлари ва реабилитация –
соғломлаштириш комплексларига, ҳаракатланувчи қисм учун туриш
майдонларига эга бўлган кўп функцияли терминал клмплекси тушунчаси
эгаллаб бормоқда. У
60-100 гектар ва ундан ортиқ майдонни эгаллаши
мумкин, бунда у бинолар ўртасида одамлар ва транспорт ўтадиган
жойларга, кўкаламзорлаштирилган зоналарга, чиройли ва қулай
планировкага ва архитектурага эгадир. Омборхона корпуслари енгил
монтаж қилинадиган йиғма конструкциялар ва тез қуриладиган
металлконструкциялардан 9,65-12 метр баландликда қурилади, бу эса
юкларни кўп ярусли стеллажлар ва европоддонларда сақлаш имконини
беради.
Терминал хизмати кўрсатиш тизимининг функционал элементлари
қуйидаги лардан иборат:
77
- шаҳарлараро ва халқаро йўналишларда магистраль юк ташувини амалга
оширувчи магистраль транспортлар (темир йўл, автомобиль, дарѐ ва ҳаво
транспортлари);
- мижозларга ва терминалларга камтоннажли автомобиллар билан ташиб
етказиш бериш билан шуғулланувчи маҳаллий автотранспорт;
- транспорт – экспедиция агентликлари ва фирмалар, юк жўнатувчилар ва
юк қабул қилувчилар.
Ҳудуднинг транспорт – экспедиция хизмати кўрсатиш тизимининг
шаклланишини унинг у ѐки бу шахобчасини (подсистема) вужудга
келтириш нуқтаи-назаридан кўриб чиқиш зарур. Бунда қуйидагиларни
эътиборга олиш лозим:
- ҳозирги кунда у ѐки бу фаолиятда амалда вужудга келган конъюктурани;
- у ѐки бу фаолиятнинг объектив хусусиятлари (ўзига хос томонлари),
биринчи навбатда дастлабки капиал маблағларга бўладиган эҳтиѐж
рентабеллик, инвестицияларнинг қопланиш тезлиги;
- у ѐки бу фаолиятни амалга ошириш учун мавжуд бўлган ташқи шарт-
шароитлар, энг аввало ҳуқуий чекловлар;
- тузилаѐтган терминал тизимида у ѐки бу фаолият турини бажариш учун
корхоналар ѐки тадбиркорларни жалб этилиш шароитлари.
Терминал технологияси бўйича комплекс хизмат кўрсатиш
тизимининг яратилиши, юкларнинг ўз вақтида, сифатли ва тўлиқ сақланган
ҳолда юк жўнатувчилардан юкни қабул қилиб олувчигача барча
тарнспорт– экспедиция операциялари комплекси бажарилган ҳолда етиб
бориши учун экспедиторнинг тўлиқ жавобгарлигини кўзда тутади. Бундай
тизим ўзига қуйидаги асосий функцияларни олиши керак:
-шаҳарлараро ва халқаро йўналишларда юклар ташилишини ташкил
этиш; майда партияли магистрал автомобиль ташувларида, терминалларда
юкларни олдин саралаб гуруҳларга ажратиб олиб ундан кейингина катта
юк кўтарувчи автомобиллардан фойдаланиш; шаҳар ичида майда ва ўртача
78
партияли юкларни ташишда терминалга ва мижозларга юкларни ташиб
етказиб берувчи автомобиллларни қўллаш;
-комплекс транспорт экспедиция хизмати кўрсатишга буюртма
олинаѐтганда режа, ташиш, коммерция ва ҳисоб-китоб ҳужжатларини
тайѐрлаш ва расмийлаштириш;
-терминалларда юкларни мижозлардан қабул қилиб олиш ва
топширишда юклаш тушуриш ишларини бажариш;\терминалларда
юкларни қайта ишлаш ва юк партияларини расмийлаштириш, юкларни
идишларга жойлаштириш (упаковка қилиш), юкларни маркировка қилиш,
пакетларни тайѐрлаб шакллантириш;
-контейнерларда юклар ташишни ташкиллаштириш;
-мижознинг маҳсулотларни (хомашѐларни) терминалда сақланишини
таъминловчи омборхона хизматларини кўрсатиш;
-юкларнинг ҳар хил транспорт турлари қатнашувида ташилишини
ташкил этиш; темир йўл станцияларига, терминалларга, дарѐ портлари ва
аэпортларга юкларнинг (контейнерларнинг) ташиб киритилишини (ташиб
олиб чиқилишини) ташкил этиш, юк жўнатувчидан юкни қабул қилиб
олувчига бутун ташув жараѐнига тўлиқ жавобгарлик билан юкларнинг ўз
вақтида ва сифатли магистрал ташувини таъминлаш;
-барча операциялар ва товар ҳаракатлари учун марказлашган ҳисоб-
китобни жорий этиш;
-юкнинг, транспорт воситасининг қаерда эканлигини назорат қилиш
бўйича, турли хилдаги транспорт воситаларида юклар ташишнинг
таннархлари ва тарифлари ҳақида, умуман товарларнинг ҳаракатланиши
ҳақида қоғозсиз ҳужжатлар айланишини жорий этиш орқали мижозларни
ахборот билан таъминлаш;
-юкларни суғурта қилиш ва бутун йўл давомида уларни кузатиб
бориш, юкларни омборхоналарга жойлаштириш, қайта юклаш ва ташиш
вақтида қўриқлаш хизматларини кўрсатиш;
79
-ҳам ташувчиларга, ҳам хизмат кўрсатиладиган мижозларга қандай
транспорт тури ва қанақа ҳаракатланувчи қисмни, юкларни етказиб
берилиш маршрутларини, “just-intime” туридаги хизмат кўрсатишни
ташкил этиш, махсуслаштирилган ҳаракатланувчи қисм турларини
қўллаш бўйича консультатив ва воситачилик хизматларини кўрсатиш;
ташувчи билан мижоз ўртасида ташиш ва комплекс транспорт –
экспедиция
хизмати
кўрсатилишига
шартномалар
(контрактлар)
тузилишида
воситачилик
функцияларини
бажариш.
Коммерция
воситачилиги кейинчалик юкларни сотиш ҳуқуқи билан сотиб олишни ҳам
кўзда тутиши мумкин.
Комплекс транспорт – экспедиция хизмати кўрсатилишини ташкил
этиш, айниқса, бир неча хил транспорт турлари ҳамкорликда ишлаганда
муҳим аҳамият касб этади.
Do'stlaringiz bilan baham: |