735. VCl2 – ванадий (II)-хлорид
Оч-яшил (йирик кристаллари – қора), VCl3 ва VCl4 га нисбатан гигро-скоплиги пастроқ. Термик барқарор. Муздек сувда яхши эрийди, кислотали муҳитда парчаланади. Кристаллогидратлар ҳосил қилмайди. Ишқорлар билан таъсирлашади. Жуда кучли қайтарувчи. Хлорокомплекслар ҳосил қилади. Олиниши: 7361, 7, 11, 7378 га қаранг.
Mr = 121,85; d = 3,09;
tсуюқ ≈ 1350 °C.
1. VCl2 + 6H2O = [V(H2O)6]2+(бинафша) = 2Cl– (0 °C, N2 атмосферасида),
[V(H2O)6]2+ + H2O F [V(H2O)5(OH)]+ + H3O+; pKk = 6,46.
2. 2VCl2 + 2HCl(суюл.) 2VCl3 + H2↑ (20 – 80 °C).
3. VCl2 + H2SO4(конц.) = (VO)Cl2 + SO2↑ + H2O,
VCl2 + 3HNO3(конц.) = (VO2)Cl + 3NO2↑ + H2O + HCl.
4. VCl2 + 2NaOH(суюл.) = V(OH)2↓ + 2NaCl (0 °C, N2 атмосферасида).
5. VCl2 + H2O + 2AgNO3 = (VO)Cl2 + 2Ag↓ + 2HNO3.
6. VCl2 + MCl = M[VCl3] (суюқлантирилганда; M = K+, Tl+, NH4+),
VCl2 + 2MCl = M2[VCl4] (суюқлантирилганда; M = K, Cs).
736. VCl3 – ванадий (III)-хлорид
Бинафша рангли, учмас. Сувда ёмон эрийди (нордонлаштирилган сувда яхшироқ эрийди). Яшил рангли VCl3·3H2O кристаллогидрати қуйидаги тузи-лишга эга: [V(H2O)4Cl2]Cl·2H2O. Сув, оксидловчи-кислоталар, аммиак гид-рати билан таъсирлашади. Кучли қайтарувчи, кучсиз оксидловчи. Хлоро-комплекслар ҳосил қилади. Олиниши: 72913, 7371, 7, 9 га қаранг.
Mr = 157,30; d = 2,87.
1. 2VCl3 = VCl2 + VCl4 (400 – 500 °C, N2 оқимида),
VCl3 = 2VCl2 + Cl2 (500 – 800 °C, N2 атмосферасида).
2. VCl3·6H2O(яшил)↓ F VCl2(тўйинган) + 6H2O (0 °C, HCl атмосферасида).
3. VCl3 + 6H2O = [V(H2O)6]3+ + 3Cl– (4 M HClO4 да),
[V(H2O)6]3+(суюл.) + H2O F [V(H2O)5(OH)]2+ + H3O+; pKk = 2,92,
2[V(H2O)5(OH)]2+ F [V2(H2O)10O]4+(жигарранг) + H2O.
4. VCl3 + 4H2O = [V(H2O)4Cl2]+ + Cl– (конц. HCl да).
5. 2VCl3 + H2SO4(конц.) = 2(VO)Cl2 + SO2 + 2HCl,
VCl3 + 2HNO3(конц., иссиқ) = (VO2)Cl + 2NO2 + 2HCl.
6. VCl3 + 3NaOH(суюл.) = V(OH)3↓ + 3NaCl,
VCl3 + 3(NH3·H2O)[конц.] VO(OH)↓ + 3NH4Cl + H2O (қайн.).
7. VCl3 + H0(Zn, суюл. HCl) VCl2 + HCl,
2VCl3 + H2 = 2VCl2 + 2HCl (400 °C),
2VCl3 + 3H2 = 2V + 6HCl (t > 900 °C).
8. VCl3 K[VCl4], K3[VCl6], K2[V2Cl9] (800 °C).
9. 2VCl3 + 12CO + 4Mg = Mg[V(CO)6]2↓ + 3MgCl2 (135 °C, p, пиридинда),
Mg[V(CO)6]2 + 2HCl = [V(CO)6] + MgCl2 + H2↑ (20 °C, эфирда).
10. VCl3 + 3Na(C5H5) = [V(C5H5)2] + 3NaCl + C5H50 (диоксанда қайн.).
11. 2VCl3 2VCl2 (катод) + Cl2↑ (анод) [суюл. HCl да].
737. VCl4 – ванадий (IV)-хлорид
Тўқ-қизил суюқлик, қовушқоқ, оғир, учувчан. Қиздирилганда, ёруғликда, нам ҳавода парчаланади («тутайди»). Махсус шароитда VCl3[VCl5] (tсуюқ = 260 °C) тузилишли жигарранг қаттиқ димер V2Cl8 олинган. Муздек сув билан аралашмайди. Иссиқ сув, концентрланган кислоталар, ишқорлар, водород фторид билан реакцияга киришади. Водород билан қайтарилади. Хлороком-плекслар ҳосил қилади. Олиниши: 7283, 8, 7361, 7394 га қаранг.
Mr = 192,75; d = 1,83(20); tсуюқ = – 20,5 °C; tқайн = + 153 °C (парчаланади).
1. 2VCl4 = 2VCl2 + 2Cl2 (153 – 170 °C).
2. VCl4 + H2O(намлик) = (VO)Cl2 + 2HCl.
3. VCl4 + 8H2O(иссиқ) = [V(H2O)5O]2+(кўк) + 4Cl– + 2H3O+.
4. VCl4 + 2HCl(конц.) = H2[VCl6](эр)(жигарранг).
5. VCl4 + HNO3(конц.) + H2O = (VO2)Cl + NO2 + 3HCl.
6. VCl4 + 4NaOH(суюл.) = VO(OH)2↓ + 4NaCl + H2O.
7. VCl4 + H0(Zn, конц. HCl) VCl3 + HCl.
8. VCl4 + H2 = VCl2 + 2HCl (500 – 600 °C).
9. 3VCl4 + V = 4VCl3 (320 – 400 °C).
10. VCl4 + 2MCl = M2[VCl6](қизил) [400 °C; M = K, Rb, Cs].
11. VCl4(c) F VCl3+ + [VCl5]–.
738. VCl3O – ванадий трихлорид-оксид
Сариқ (зарғалдоқ тусли) суюқлик, оғир, учувчан. Нам ҳавода парчаланади. Сув, ишқорлар, аммиак гидрати билан реакцияга киришади. Водород, рух би-лан қайтарилади. VCl3 бирикмаси олинмаган. Олиниши: 72911, 7391 га қаранг.
Mr = 173,30; d = 1,839(20); tсуюқ = – 77 °C; tқайн = + 126,7 °C.
1. 2VCl3O + 3H2O(совуқ) = V2O5↓ + 6HCl,
2VCl3O(суспензия) = 2(VO)Cl2 + Cl2↑ (қайн.).
2. VCl3O + H2O = (VO2)Cl + 2HCl (конц. HNO3 да).
3. 2VCl3O + 6NaOH(суюл.) = V2O5↓ + 6NaCl + 3H2O.
4. 2VCl3O + 8(NH3·H2O)[конц.] = 2NH4VO3↓ + 6NH4Cl + 4H2O.
5. VCl3O + H2 = V(Cl)O + 2HCl (500 °C).
6. 2VCl3O + Zn = 2(VO)Cl2 + ZnCl (400 °C, p).
739. (VO2)Cl – диоксованадий (V)-оксид
Зарғалдоқ-қизил, жуда гигроскопик. VO2+ иони фақат кучли кислотали муҳитда барқарор. Реакцион қобилияти юқори; сув ва ишқорлар таъсирида парчаланади, водород пероксид билан реакцияга киришади. Кучли оксидлов-чи. Олиниши: 7382 га қаранг.
Mr = 118,39; d = 2,29.
1. 3(VO2)Cl = V2O5 + VCl2O (150 °C).
2. (VO2)Cl + nH2O = [V(H2O)nO2]+ + Cl– (1 M HClO4 да).
3. 10(VO2)Cl + 8H2O = H6V10O28 + 10HCl (суюл. HCl да),
H6V10O28 + 4H2O = H2V10O284– + 4H3O+ (суюлтириш),
H2V10O284– + H2O F HV10O285– + H3O+,
HV10O285– + H2O F V10O286–(зарғалдоқ) + H3O+.
4. 2(VO2)Cl + 8HCl(конц., совуқ) = 2VCl4(c)↓ + Cl2↑ + 4H2O,
2(VO2)Cl + 4HCl(конц.) = 2(VO)Cl2 + Cl2↑ + 2H2O (қайн.).
5. 2(VO2)Cl + HCl(суюл.) = V2O5↓ + 2NaCl + H2O.
6. (VO2)Cl + HCl(суюл.) + H0(Zn) (VO)Cl2 + H2O.
7. 2(VO2)Cl + 4HCl(суюл.) + 2KI = 2(VO)Cl2 + I2↓ + 2H2O + 2KCl.
8. 2(VO)Cl2 + 2HCl(суюл.) + H2S = 2(VO)Cl2 + S↓ + 2H2O,
2(VO2)Cl + 2HCl(суюл.) + SO2 = 2(VO)Cl2 + H2SO4.
9. 2(VO2)Cl + 2(NH3OH)Cl = 2(VO)Cl2 + N2↑ + 4H2O (суюл. HCl да).
10. (VO2)Cl + H2O2 + (n – 1)H2O = [V(H2O)nO(O22–)]Cl(қизғиш-жигарранг).
740. [V(CO)6] – гексакарбонилванадий
Кўкимтир-яшил тусли қора, учувчан, қиздирилганда парчаланади. Сув билан таъсирлашмайди. Эфирда эрийди (беқарор эритма ҳосил бўлади). Оксидловчи-кислоталар таъсирида парчаланади, водород, ишқорий металлар, йод билан реакцияга киришади. Олиниши: 7369 га қаранг.
Mr = 219,00.
1. [V(CO)6] = V + 6CO (60 – 70 °C, N2 атмосферасида).
2. [V(CO)6] + 3H2SO4(конц., иссиқ) = (VO)SO4 + 2SO2 + 3H2O + 6CO↑.
3. 4[V(CO)6] + 17O2 = 2V2O5 + 24CO2 (150 – 200 °C).
4. 2[V(CO)6] + 3I2 = 2VI3 + 12CO↑ (эфирда қайн.).
5. 2[V(CO)6] + H2 F 2[V(CO)6H] (0 °C, p, эфирда).
6. [V(CO)6] + M = M[V(CO)6] (20 °C, тетрагидрофуранда; M = Na, K).
Ниобий
741. Nb – ниобий
Оч-кулранг металл; юмшоқ, пластик (NbH қўшимчаси билан мўрт), қийин суюқланувчан, юқори ҳароратда қайнайди, коррозияга барқарор. Ҳавода қиз-дирилганда ҳимояловчи оксид парда билан қопланади. Сув, суюлтирилган кислота ва ишқорлар, аммиак гидрати билан таъсирлашмайди. Концентр-ланган сульфат ва нитрат кислоталарда пассивланади. Концентрланган фто-рид кислота билан секин (нитрат кислота иштирокида тезроқ), қайнатилганда ишқорлар билан реакцияга киришади. Кислород, галогенлар билан оксидла-нади. Водород билан таъсирлашади. Темир билан қотишмаси – феррониобий (14 – 66% Nb) саноат учун муҳимдир. Олиниши: 74210, 7446, 7455, 6 га қаранг.
Mr = 92,906; d = 8,560;
tсуюқ = 2470 °C; tқайн = 4927 °C.
1. 2Nb + 12HF(конц.) 2H[NbF6] + 5H2↑.
2. 3Nb + 18HF(конц.) + 5HNO3(конц.) = 3H[NbF6] + 5NO + 10H2O.
3. 2Nb(кукун) + 2NaOH(конц.) + 4H2O = 2(NaNb)O3↓ + 5H2↑ (қайн.).
4. 4Nb + 4NaOH + 5O2 = 4(NaNb)O3 + 2H2O (450 – 600 °C),
4Nb + 12NaOH + 5O2 = 4Na3NbO4 + 6H2O (500 – 700 °C).
5. 2Nb + H2 2NbH,
Nb + H2 = NbH2 (350 °C, p).
6. 4Nb + 5O2 = 2Nb2O5 (t > 500 °C).
7. 2Nb + 5E2 = 2NbE5 (20 – 100 °C, E = F; 100 – 200 °C, E = Cl).
742. Nb2O5 – ниобий (V)-оксид
Оқ, қийин суюқланувчан, термик барқарор. Чўғлантирлгандан кейин кимё-вий пассив бўлади. Сув, билан таъсирлашмайди, суюлтирилган хлорид кислота таъсирида пептизацияланади. Эритмадан Nb2O5·nH2O гидрати чўка-ди. Концентрланган фторид кислота, ишқорлар таъсирида парчаланади, қиз-дирилганда ишқорий металларнинг карбонатлари билан реакцияга киришади. Ta2O5 дан фарқли водород билан қайтарилади. Олиниши: 7416, 7432, 7441 га қаранг.
Mr = 265,81; d = 4,47 – 5,29, 4,3 (кр);
tсуюқ = 1490 – 1500 °C.
1. Nb2O5 NbOn(тўқ-кўк) [800 – 1000 °C, вак.; 2,4 < n < 2,5].
2. Nb2O5·nH2O = Nb2O5 + nH2O (t > 500 °C).
3. Nb2O5(қ) + 3H2O F 2NbO3– + 2H3O+; pЭК25 = 20,14.
4. Nb2O5 + 12HF(конц.) = H2[NbF7] + H2[NbOF5] + 4H2O.
5. Nb2O5 + 6HF(25%-ли) + 4K(HF2)(қ) = 2K2[NbF7] + 5H2O.
6. Nb2O5(қ) [Nb6O19]8–, [Nb4O12(OH)4]8–.
7. Nb2O5 + M2CO3 = 2(MNb)O3 + CO2 (800 °C, вак.; M = Li, Na).
8. Nb2O5 + H2 = 2NbO2(кўк) + H2O (800 – 1000 °C).
9. Nb2O5 + 5C(кокс) + 5Cl2 = 2NbCl5 + 5CO (600 – 900 °C).
10. 2Nb2O5 4Nb↓ (катод) + 5O2↑ (анод) [KF суюқланмасида].
Do'stlaringiz bilan baham: |