Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат техника университети

Такрорлаш учун саволлар. 
1.
Айнан атрофингизда мавжуд турган катталикларни санаб 
беринг ва уларни гуруҳланг. 
2.
Катталикнинг сифат ва миқдор тавсифлари нима асосида 
изоҳланади? 
3.
СИ бирликлар тизими ҳақида сўзлаб беринг. 
4.
Ўлчаш 
бирликларига 
қўшимчалар 
деганда 
нимани 
тушунасиз? 
5.
Ўлчаш бирликларини ёзишда нималарга эътибор бериш 
лозим?
46 
III-боб. Метрологик хизмат ва метрологик таъминот 
 
Режа. 
3.1. Ишлаб чиқариш ва унинг тармоқларида метрологик 
хизмат ва метрологик таъминот. 
3.2. Метрология бўйича халқаро ташкилотлар. 
3.3. Метрология бўйича асосий атамалар. 
Таянч сўзлар: Метрологик хизмат, метрологик таъминот, ИСО 
(ISO), МЭК, МОЗМ, ўлчашлар бирлилиги, эталон, стандарт намуна, 
метрологик назорат, калибрлаш, лицензия. 
3.1. Ишлаб чиқариш ва унинг тармоқларида метрологик 
хизмат ва метрологик таъминот
Ўлчаш информациясига нафақат миқдор бўйича талаблар, 
балки сифат бўйича ҳам талаблар қўйилади. Бунга унинг 
(ўлчашнинг) аниқлиги, ишончлилиги, тан нархи ва самарадорлиги 
каби тавсифлар киради.
Бу сифат тавсифларининг барчасининг асосида метрологик 
таъминот ётади. Метрологик таъминотни шундай таърифлаш 
мумкин: 
 ўлчашлар бирлилигини таъминлаш ва талаб этилган 
аниқликка эришиш учун зарур бўлган техникавий 
воситалар, тартиб ва қоидаларнинг, меъёрларнинг, илмий 
ва ташкилий асосларнинг белгиланиши ва тадбиқ этилиши.
Ушбу тавсифдан келиб чиқиб айтиш мумкинки, 
метрологик 
таъминотнинг 
вазифасига 
қуйидагилар 
юклатилган: 
 ўлчаш воситаларининг ишга яроқлилигини ташкил этиш, 
таъминлаш ва тадбиқ этиш; 
 ўлчашларни амалга ошириш, унинг натижаларини қайта ишлаш 
ва тавсия этиш борасидаги меъёрий ҳужжатларни ишлаб чиқиш 
ва тадбиқ этиш; 
 ҳужжатларни экспертизадан ўтказиш; 
 ўлчаш воситаларининг давлат синовлари; 
 ўлчаш 
воситаларининг 
ва 
услубларининг 
метрологик 
аттестацияси ва ҳоказолар.

---

47