Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги термиз давлат университети

17-МАЪРУЗА. ЧИЛОНЖИЙДА ЕТИШТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ
Чилонжийда (унави) жумрутжошлар (бўрибағир) оиласига мансуб дарахт ёки бута. Унинг 50 дан ортиқ тури маълум. Ундан битта Хитой чилонжийдаси тури маданийлаштирилган. Дарахтининг бўйи 10-12 м га етади. Пайванд қилинган кўчати 2 йилда ҳосилга киради, 40-50 йил яхши ҳосил беради, 15-20 ёшдаги дарахтлари 50-60 кг мева беради. Чилонжийда учун энг қулай ер сизот сувлари 2-2,5 мдан чуқур жойлашган қумоқли бўз ва ўтлоқи тупроқлар ҳисоблнади. Меваси сентябрда, октябр бошларида пишади. Жийданикига ўхшаш якка данакли, яъни йириклашган жийда мевасини эслатади. Хўл мевасида 20-25 % шакар бўлиб қуритилганида 70-72 % гача боради. Чилонжийда республикамизда катта майдонларда экилаётгани йўқ, лекин шифобахшлиги жиҳатидан истиқболли ўсимлик, келгусида унинг ёввойи ва маданий шаклларидан фойдаланиб саноатбоб навларни етиштиришнинг аҳамиятли ҳисобланади. Чилонжийда данагидан, бачкисидан, пархиш қилиш ва пайвандлаб кўпайтирилади. Чилонжийда қурҳоқчиликка, қаттиқ совуқларга чидамлилиги билан ажралиб туради, 30 ⁰ С совуққа ва ёзнинг узоқ давом этадиган иссиқликларига чидайди. У баъзан паст баланд жойларда учрайди. Сувчиз ҳам ўсаверади. Лекин ҳонадонларда кенг даражада экилиб, яхшигина ҳосил олинмоқда. Қишлоқ хўжалиги интетсив ривожланиб бораётган республикамизда яқин келажакда катта катта майдонларга чилонжийда боғлари барпо этилишига ишончимиз комил.
18-МАЪРУЗА. СУБТРОПИК ЎСИМЛИКЛАРИ ҲОСИЛИНИ ЙИҒИБ ТЕРИБ ОЛИШ, САҚЛАШ ВА ҚАЙТА ИШЛАШ
Субтропик ўсимликлари ҳосилини йиғиб териб олиш, сақлаш ва қайта ишлаш долзарб вазифалардан бири бўлиб ҳисобланади. Бунда субтропик ўсимликлари ҳосили турли муддатларда пишиб етилиши эътиборга олинади, сақлаш ва қайта ишлаш ишлари ҳам бир мунча фарқ қилади.
Анор ҳосили октябр ойида эъҳтиёткорлик билан боғ қайчиси билан йиғиб териб олинади. Йиғиб терилиб олинган анор 1-2 кун қуруқ хонада шамоллатилади ва катта кичиклигига қараб сортларга ажратилади, 1-2 сортлари келишилган муассасаларга, сотишга берилади. 3-сорти қайта ишлаш корхоналарига юборилади. Анор салқин ҳарорати 6-7 ⁰ С хоналарда сақланади.
Анжир меваси бир пайтда пишмаслигини эътиборга олиб изма-из териб олинади, мевасининг тез бузилиши туфайли хўллигида ейилади ва ундан консервалар тайёрланади. Консервалар хонадонларда ёки мевани қайта ишлаш корхоналарида тайёрланади. Анжир узоқ жойларга юборишга яроқсиз шу сабабли меваси қуритилади. Қуритилган анжир тўйимли ва шифобахш бўлади. Қуритиш учун анжирнинг бандли томонини юқорига қилиб патнусларга терилиб дудланади. Сўнг қуритишга қўйилади. Вақти-вақти билан ағдариб турилади. Патнуслар устма-уст қўйилиб соя жойда сақланади.
Хурмо меваси ҳам бир вақтда пишмайди, хурмо ҳосили пишганда йиғиб териб олинади, ҳосилни узишда боғ қайчисидан фойдаланиб эъҳтиёткорлик билан олинмаса шикастланиб чириши мумкин. Шунинг учун мевалари мева бандидан кесиб олиниб картон қоғозлардан тайёрланган қутичаларга солиниб, сақлаш ва қайта ишлаш корхоналарига олиб борилади. Бу ерда мевалар катта-кичиклигига қараб сортларга ажратилади. Ҳаво намлиги ўртача бўлган жойларда сақланади. Вақти-вақтида меваларнинг ҳолати текшириб турилади. Чириганлари олиб ташланади.