Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги термиз давлат университети архитектура ва қурилиш факултети

Қурилиш материаллари, деб, ўзининг таркиби, хоссалари, хом ашёнинг турлари, ишлаб чиқариш усуллари билан бир-биридан фарқ қиладиган қурилишда ишлатиладиган ашёларга айтилади. Масалан: қум, гилтупроқ, шағалтош, гипс, оҳак ва ҳ.к.
“Қурилиш буюмлари”, деб, қурилиш материалларидан таёрланадиган алоҳида буюмларга айтилади. Мисол учун: ғишт, темирбетон буюмлар, гипсобетон панеллар ва ҳ.к.
Қурилиш халқ хўжалигигниг энг кўп ашё талаб қиладтган сохаси бўлиб, йилига қора металлургия саноати ишлаб чиқарадиган маҳсулотнинг тахминан 20 % ни, цемент ишлаб чақариш саноатининг 60% дан кўпроғинин, ёғочни қайта ишлаш саноати махсулотларининг ярмидан кўпроғини талаб қилади.
Қурилиш материаллари ва буюмларига сарф бўладиган харажатлар қурилиш-монтаж ишларининг умумий қийматининг ярмидан кўпроғини ташкил қилади. Шунинг учун, Қурилиш материаллари ва буюмларини тўғри ва рационал ишлатиш халқ хўжалигида асосий иқтисодий заҳиралардан бири ҳисобланади.
Қурилиш материаллари ишлаб-чиқариш саноати йирик тармоқлардан бири бўлиб, ўз навбатида бир неча тармоқлардан иборат. Улар бир-биридан хоссалари, ишлаб чиқариш усуллари ва ускуналари билан фарқ қилади. Мисол учун: цемент ишлаб чиқариш саноати, металл ишлаб чиқариш саноати, ёғочни қайта ишлаш саноати ва ҳ.к.
Қурилиш материаллари жуда қадим вақтлардан маълум бўлиб, ўзига хос тарихга эга. Масалан: қадим замонлардан бери энг кўп ишлатиладиган ашёлардан бири гил тупроқ бўлиб хисобланади. Кишилар гил тупроқдан ҳар-хил шаклли буюмлар таёрлаб, уларнинг мустаҳкамлигини ошириш учун қуритиш ва пишитиш усулларини қўллаганлар. Сопол ашёлар қадимдан маълум бўлиш билан бирга, чидамлилиги билан ҳам бошқа ашёлардан фарқ қилади. Масалан, бундан 12 минг йил олдин сопол ғиштдан қурилган қадимги меъморчилик ёдгорликлари бизнинг давримизгача етиб келган.
Боғловчи материаллар ҳам бундан 4-5 минг йиллар аввал ишлатилиб бошланган. Ўрта Осиёда ҳам Қурилиш материаллариги бўлаган эҳтиёж катта бўлиб, бунинг сабаб қадим замонларда қурилган кўплаб мадрасалар, масчитлар, миноралар, қасрлар ва бошқа хашаматли иншоотларнинг барпо этилишидир.
Мисол тариқасида бу ўринда Бухоро, Самарқанд, Хива шаҳарларидаги бутун жаҳонга машҳур тарихий ёдгорликларни олиш мумкин. Қурилиш қоришмалари эса, асосан гипс, оҳак, ганч, гил ишлатилган.
ХVIII-ХIХ асрларда асосий Қурилиш материалларидан бири ёғоч ҳисобланаган. У зилзилага бардош бера оладиган қурилмалар сифатида биноларнинг синчларида ишлатилган. Ёғочдан уймакорлик йўли билан нақш солиб тайёрланаган эшиклар, устунлар, бино пештоқлари ҳозирги замон меъморчилигида хам ажойиб шарқ меъморчилиги намуналарни намойиш қилиб туради. 1928-40 йилларга келиб Қурилиш материалларини ишлаб чиқариш анча ривожланган эди. Бу даврларда боғловчи ашёлар, ғишт, шиша буюмлар, рубероид, асбестоцемент ва бошқа буюмлар ишлаб чиқарадиган ўнлаб янги корхоналар қурилди. Кейинги йиллирда Қурилиш материаллари саноатининг ривожланишида жуда катта сифат ўзгаришлари бўлди. Қурилиш базаси илмий асосда қайта қуроллланди. Қурилиш индустрияси янги техникавий асосда ривожланмоқда.
Ҳозирги замонда Қурилиш материаллари ва буюмлари ишлаб чиқаришни ривожлантиришнинг бири – қурилишни қисқа муддатларда олиб бориш имкониятини берадиган қурилмаларнинг сифатини оширадиган ва тан нархини камайтирадиган эффектив ашёлар ва буюмлар ишлаб чиқаришни ривожлантиришдир.
Мисол тариқасида ҳар-хил Қурилиш материалларидан тайёрланган деворнинг қалинлиги ва 1 м2 юзасининг массасини солиштириб кўриш мумкин.