Ўзбекистон республикаси oлий ва ўрта махсус таълим вазирлиги teрмиз давлат университетининг

2. Буғдой тош куяси
(
Tilletia tritici)
билан зарарланган буғдой тўпгули 
лупа остида қаралганда, телиоспоралар билан тўлган донларни кўриш 
мумкин. Улар соғлом бошоқдан ташқи кўринишдан кам фарқ қилади. Бир 
нечта зарарланган бошоқчаларни ажратиб олиб, микроскоп остида унинг 
ташқи кўринишига эътибор берилади. Уларнинг мева ёки қорамтир бўлиб, 
узунчоқ ёриқлари мавжуд. Мева ёки уруғ секингина ёриб кўрилганда, ичи 
қора рангли телиоспоралар билан тўлиб тургани кўринади. Ундан айниган 
балиқ ҳиди келиб туради. Шунинг учун ҳам у сассиқ куя деб ҳам номланади.
Микроскопда буғдой тош куяси ва чанг куясини телиоспораларини бир 
препаратда қаралганда тош куянинг телиоспоралари нисбатан йириклиги 
аниқ намоён бўлади. Ундан ташқари тош куя телиоспорасини юзасида 
катакчали нақшлари аниқ кўринади. 
Ўсган спораларида қўшиладиган узунчоқ базидиспорали базидиялари 
кўринади. 
Буғдой чанг куяси ва тош куяси қишлоқ хўжалигида зарар келтиради. 
Шунинг учун уларга қарши оммавий кураш олиб бориш зарур. Шундай 
усуллардан бири экиладиган уруғ яхшилаб ювилади. Урурлик донни кучсиз 
формалин эритмаси (1:300) билан ювиб, 2 соат давомида димланади ёки мис 
купороси эритмаси ва бошқа дорилар билан ишланади. Кейинги йилларда 
симобли ва олтингугуртли органик препаратлар (НИУИФ-2, Протарс, ТМТД 
ва бошқа) билан пуркаш қоракуяга қарши курашнинг энг самарали усули 

---

бўлиб қолмоқда. Бундан ташқари
асосан чанг қоракуясига чидамли навлар 
яратилади.
3.Микроскопда кўрилганлар албомга чизиб олинади. 
4. Чизиқли занг замбуруғи - (Pussinia graminis) 
– паразит замбуруғи 
бўлиб, тараққиёт босқичи иккита хўжайинда: буғдойдошлар оиласи 
вакилларида ва зиркда бўлиб ўтади. Буғдойдошлар асосий хўжайин, зирк эса 
оралиқ хўжайин ҳисобланади. 
Занг замбуруғи билан зарарланган буғдой гербарийлари қаралганда 
пояси ва баргларида қавариб турган доғлар кўринади, улар занг-қўнғир 
рангда бўлади. Доғлар пояларнинг узунасига жойлашган бўлиб, кўп 
споралардан иборат, улар 
уредоспора
деб аталади. Ёзнинг оҳирида, доғлар 
қора рангга киради ва кўп телиоспоралар ҳосил қилади. Икки хил спора 
дикарион – мицелийда ҳосил бўлади, бу мицелий маккажўхорининг поя ва 
баргларнинг тўқималарида жойлашган.
Микроскоп остида уредо ва