Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тдпу ҳузуридаги педагог кадрларни қайта

1.2. ЭАТРнинг таркибий элементлари 
 
Web технология асосида ҳар бир ўқув модули (фани) бўйича 
ЭАТРни яратиш бугунги куннинг муҳим талабларидан бири 
саналади. Шу сабабли айни вақтда республика ОТМда ҳар бир 
ўқув модули (фани) бўйича ишчи ўқув режасига мувофиқ Web 
технология асосида ЭАТРни яратишга жиддий эътибор 
қаратилмоқда. Ҳар бир ўқув модули (фани) бўйича Web 
технология асосида ЭАТРни яратиш иши мазкур предметни 
ўқитилиш бошлангунига қадар якунига етказилиши мақсадга 
мувофиқдир. Шу сабабли кафедралар мудирларининг мазкур 
масалани назорат остига олишлари муҳим саналади. Борди-ю, 
кафедраларда тегишли ўқув модули (фани) бўйича биринчи йил 
таълим бериш йўлга қўйилган бўлса, тегишли предметни 
ўқитишнинг биринчи йили якунлангач, янги ўқув йилининг 
бошланишига қадар ЭАТР тайѐр бўлиши лозим. 
Web технология асосида яратилган ЭАТРнинг мазмуни турғун 
характер касб этмайди, балки рўй бераѐтган ижтимоий, иқтисодий 
ҳамда маданий ўзгаришлар, шунингдек, ЭАТРтаълим йўналиши 
соҳасида кузатилаѐтган янгиланишлар, ислоҳотлар негизида 
доимий ўзгариб, ғоявий жиҳатдан тўлдирилиб бориши керак. 
Кафедраларнинг ўзи ЭАТРтаълим йўналиши ўқув модули (фани) 
бўйича Web технологиясига асосланган ЭАТРнинг мазмунини 
61

---

тўлиқ ѐки қисман ўзгартиришни ишчи ўқув дастурига ўзгартириш, 
тўлдиришлар киритилгандан бошлаб олти ой мобайнида амалга 
ошириши зарур. Web технологиясига асосланган ЭАТРни ҳар беш 
йилда бир марта тўла ѐки қисман янгилаш талаб этилади.
Айни вақтда ЭАТР замонавий ахборот-коммуникацион 
технологияларга мос, яъни:
1) илмий-методологик;
2) дастурий-техник даражаларда ишлаб чиқилади. 
Ўқув модуллари бўйича Web технологиясига асосланган 
ЭАТРни яратишда уларнинг мазмуни, амалиѐтга табиқ этилиши 
тингловчиларда ДАВЛАТ ТАЛАБЛАРИга мос билим, кўникма ва 
малакалар шаклланишини таъминлай олиши зарур.
ОТМда ўқув модул (фан)лари бўйича Web технологиясига 
асосланган ЭАТРни яратиш тегишли кафедралар томонидан 
амалга оширилади. Мазкур жараѐнга ўқув модули бўйича бой иш 
тажрибасига эга, билимли, юқори касбий компетентликка эга 
педагоглар жалб этилади. ЭАТРтаълим йўналиши фанлари 
педагогларининг ўқув модуллари бўйича Web технологиясига 
асосланган 
ЭАТРни 
яратишда 
ахборот-коммуникацион 
технологиялар бўйича касбий билим, малакаларга эга
мутахассислар билан ҳамкорликда иш олиб боришлари 
жараѐннинг самарали кечишини таъминлайди.
Гарчи ЭАТРнинг тури кўп бўлса-да, бироқ, уларнинг асосини 
гиперматнлар ташкил этади.
Ҳозирда энг кўп қўлланиладиган ЭАТР гиперматн кўринишидаги 
ресурслар ҳисобланади.
Амалиѐтда қўлланилаѐтган ЭАТРнинг аксарияти WEB ресурслари 
ҳисобланади.
WEB шаклидаги ЭАТРдан локал, глобал тармоқларда, шунингдек, 
компакт диск кўринишидаги ташувчиларда ҳам самарали 
фойдаланиш мумкин 
62

---

 
17-расм. ЭАТРнинг таркибий тузилмаси 
Барча турдаги ўқув адабиѐтларида бўлгани каби ЭАТР ҳам 
ўзининг таркибий тузилмасига эга бўлади (17-расм).
Келтирилган расмдан англанганидек, ЭАТРнинг “ядроси”ни 
креатив-муаллифлик муҳити ташкил этади. Бу муҳитнинг моҳияти 
шундаки, ЭАТР тингловчилар томонидан ўрганилаѐтган объект 
юзасидан ижодий изланиш олиб бориш, модул (ўқув фанлари) 
асосларини самарали, пухта ўзлаштириш жараѐнида намоѐн 
бўладиган ўзаро боғлиқлик, алоқадорликларни тизимли таҳлил 
этиш учун имконият яратади. Мазкур муҳит тингловчи ва 
педагогга мавжуд вазиятдан келиб чиққан ҳолда индивидуал, 
жуфт, гуруҳ ѐки жамоа бўлиб ўқув-билиш фаолиятини ташкил 
этиш имкониятини яратади. 
ЭАТР ўқув жараѐнига мослашувчан характерга эга. Ўқув 
материалининг ҳажми қанчалик катта бўлса, ЭАТРдан 
фойдаланишда шунчалик сустлик кузатилади. Бироқ, шунга 
қарамай, ЭАТР таклиф этаѐтган материални кўчириш, уни қайта 
ишлаш, олинган материал базасида янги ўқув материалини 
тайѐрлаш имкониятига эга.
ЭАТРнинг муҳим таркибий элементлари қуйидагилардан 
иборат (18-расм):
63

---

 
 
18-расм. ЭАТРнинг муҳим таркибий элементлари
 
Қуйида ЭАТРнинг муҳим таркибий элементларига хос бўлган 
хусусиятлар хусусида сўз юритилади.