Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти “бухгалтерия хисоби ва аудит” кафедраси

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ


САМАРҚАНД ИҚТИСОДИЁТ ВА СЕРВИС ИНСТИТУТИ

“БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБИ ВА АУДИТ” КАФЕДРАСИ

ИҚТИСОДИЙ ТАҲЛИЛ ВА АУДИТ


ФАНИДАН


ЎҚУВ-УСЛУБИЙ МАЖМУА

Билим соҳаси:	600000	– Хизматлар сохаси	- Хизматлар сохаси
Таълим соҳаси:	610000	– Хизмат кўрсатиш сохаси
Таълим йўналиши:	5230100 5230200 5230400	– Иқтисодиёт – Менежмент (тармоқлар ва соҳалар бўйича) – Маркетинг (тармоқлар ва соҳалар бўйича)

САМАРҚАНД – 2021
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ


САМАРҚАНД ИҚТИСОДИЁТ ВА СЕРВИС ИНСТИТУТИ

“БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБИ ВА АУДИТ” КАФЕДРАСИ

СамИСИ ўқув – услубий

кенгашида муҳокама этилган
УУК раиси ________проф. Мирзаев Қ.Ж.
Баённома № ___ « ____»________2021 й.


ИҚТИСОДИЙ ТАҲЛИЛ ВА АУДИТ
ФАНИДАН
ЎҚУВ-УСЛУБИЙ МАЖМУА

Билим соҳаси:	600000	– Хизматлар сохаси
Таълим соҳаси:	610000	– Хизмат кўрсатиш сохаси
Таълим йўналиши:	5230100 5230200 5230400	– Иқтисодиёт – Менежмент (тармоқлар ва соҳалар бўйича) – Маркетинг (тармоқлар ва соҳалар бўйича)

Умумий ўқув соати	– 92 соат
Шу жумладан:
Маъруза машғулотлари	– 24 соат
Амалий машғулотлар	– 24 саот
Мустақил таълим ва мустақил ишлар	– 44 соат

САМАРҚАНД – 2021
“Иқтисодий таҳлил ва аудит” фани бўйича ўқув-услубий мажмуа Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти Ўқув-услубий кенгашининг 2021 йил ___ ___________даги йиғилиш қарори (___-сон баён) билан тасдиқланган фан дастури асосида ишлаб чиқилган.
Тузувчи:


Мухаммадиев З.У.- СамИСИ, “Бухгалтерия ҳисоби ва аудит” кафедраси
в.б доценти PhD


Тақризчилар:

Боронов Б.Ф. - СамИСИ «Бухгалтерия ҳисоби ва аудит» кафедраси

в.б доценти PhD

Алиқулов А.И - Сам ВМИ, «Агро иқтисодиёт ва бухгалтерия ҳисоби»

кафедраси мудири, и.ф.д., доцент (турдош ОТМ)

Ўқув-услубий мажмуа Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти Ўқув-услубий Кенгашида муҳокама этилган ва ўқув жараёнига тадбиқ этиш ҳамда нашр учун тавсия этилган. Баённома №___, 2021 йил __ ________.

“Иқтисодий таҳлил ва аудит” фанида тайёрланган ўқув-услубий мажмуа СамИСИ “Бухгалтерия ҳисоби ва аудит” кафедрасининг 2021 йил ___ __________даги йиғилишида муҳокама қилинган ва тасдиқланган (___-сонли баённома).

МУНДАРИЖА

1.ЎҚУВ МАТЕРИАЛЛАРИ..........................................................................	5
1-мавзу: “Аудит” фанининг предмети ва методи.	6
2-мавзу: Аудитнинг моҳияти, унинг мақсади ва вазифалари.	9
3-мавзу: Ўзбекистон Республикасида аудиторлик фаолиятини ташкил қилишнинг ҳуқуқий асослари.	24
4-мавзу: Аудиторлик текширувининг турлари ва шакллари.	32
5-мавзу: Аудитда муҳимлик тушунчаси ва аудиторлик риски.	47
6-мавзу: Аудиторлик текширувларини режалаштириш.	68
7-мавзу: Аудиторлик далиллари.	85
8-мавзу: Эксперт ишларидан ва бошқа аудиторлик ташкилоти маълумотларидан фойдаланиш.	99
9-мавзу: Аудиторлик текширувининг якуний босқичи.	109
10-мавзу: Активлар аудити.	120
11-мавзу: Мажбуриятлар аудити.	160
12-мавзу: Корхона хусусий капитали аудити.	171
2. АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ МАВЗУЛАРИ ................................................	186
3. МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ МАШҒУЛОТЛАРИ.......................................	211
4. ГЛОССАРИЙ..............................................................................................	214
5. ИЛОВАЛАР.................................................................................................	227

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ


САМАРҚАНД ИҚТИСОДИЁТ ВА СЕРВИС ИНСТИТУТИ

“БУХГАЛТЕРИЯ ХИСОБИ ВА АУДИТ” КАФЕДРАСИ

«ИҚТИСОДИЙ ТАҲЛИЛ ВА АУДИТ»


фанидан


ЎҚУВ МАТЕРИАЛЛАР


САМАРҚАНД 2021
1-МАВЗУ: «Аудит» фанининг предмети ва методи
РЕЖА:

1. 
   Аудитнинг предмети ва объектлари.
   
2. 
   Аудитнинг методи
   

1. Аудитнинг предмети ва объектлари.
Аудитнинг ўзига хос предмети ва объектлари мавжуд. Аудит махсус фан сифатида маълум мақсадга қаратилган ва бир қанча вазифаларни бажаради. Аудитнинг пердмети хўжалик юритувчи субъектлар, уларнинг фаолиятлари ҳисобланади. Маълумки корхоналар ўз уставларига асосан фаолият юритадилар. Ушбу фаолият жараёнида молиявий, моддий ва меҳнат ресурсларидан фойдаланилади. Корхоналарнинг активлари доимий равишда даромад, фойда олишга қаратилган бўлади. Лекин, ушбу натижаларга фақат қабул қилинган қонун-қоидаларга тўлиқ амал қилган ҳолда эришиш мумкин. Корхоналар ўз фаолиятларида меъёрий ҳужжатларга, қабул қилинган қоидаларга риоя қилишлари шарт. Ҳар бир корхона ўзининг ҳисоб сиёсатини белгилайди ва унга асосан ҳисоб-китобларни юритади. Аудит пайтида корхона фаолиятининг қабул қилинган қонунларга монандлиги, ҳисоб маълумотларининг корхона молиявий-хўжалик кўрсаткичларига мувофиқлиги текширилади.
Аудитнинг предмети тафтишдан фарқли ўлароқ корхонанинг фақат бир фаолият тури ёки биргина кўрсаткичи бўлиши мумкин. Мисол учун, савдо фаолияти, ишлаб чиқариш фаолияти ёки бўлмаса пул маблағлари, товарлар, қимматли қоғозлар, валюта операциялари ва бошқалар. Аудитнинг предметига корхона молиявий ҳисоботнинг тўғрилиги, ҳисоб сиёсатига, солиқ сиёсатига тўлиқ амал қилинишликни текшириш ҳам киради. Аудитнинг аниқ предмети ёки объекти мижоз билан тузилган шартномага бевосита боғлиқ бўлади.
Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналарнинг фаолияти кенгайиб ҳар томонлама ривожланмоқда. Иқтисодий ислоҳотларнинг ҳозирги босқичида аудитнинг асосий объектлари қуйидагилардан иборат бўлиши керак деб ҳисоблаймиз:
- мулкларни давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш билан боғлиқ бўлган операциялар;
- молиявий натижаларни шакллантирувчи кўрсаткичлар (харажатлар, даромадлар, фойда, зарарлар);
- валюта операциялари;
- ташқи иқтисодий фаолият, шу жумладан хорижий сармоялар;
- ҳисоб-китоб операциялари (дебиторлик, кредиторлик қарзлари);
-қимматли қоғозлар билан боғлиқ жараёнлар.
Шундай қилиб аудитнинг предмети ва объектлари қуйидаги тартибда гуруҳлаш мумкин:
хўжалик юритувчи субъектларнинг фаолиятлари;
хўжалик юритувчи субъектларнинг активлари ва мажбуриятлари;
хўжалик юритувчи субъектларнинг алоҳида жараёнлари (операциялари).
Аудитнинг асосий предмети бўлган корхоналарнинг фаолиятлари қуйидагиларга бўлинади:
ишлаб чиқариш фаолияти;
савдо фаолияти;
хизмат кўрсатиш фаолияти.
Хўжалик юритувчи субъектларнинг фаолиятлари ўз навбатида қуйидаги жараёнларни ўз ичига олади:
таъминот жараёни;
ишлаб чиқариш жараёни;
реализация жараёни.
Жараёнлар хўжалик операциялари орқали содир бўлади.
Хўжалик жараёнларнинг аудити маълум кўрсаткичларни текшириш орқали амалга оширилади. Ушбу кўрсаткичларнинг иккига бўлиш мумкин:
миқдор кўрсаткичлари;
сифат кўрсаткичлари.
Миқдор кўрсаткичлар - ишлаб чиқарилан маҳсулотлар, сотилган товарлар, бажарилган хизматлар ҳажмидан иборат.
Сифат кўрсаткичлар - фаолият юритиш билан боғлиқ бўлган харажатлар, фойда, меҳнат унумдорлигини ифодалайди.
Корхоналарнинг алоҳида жараёнлари ва кўрсаткичлари аудитнинг объектлари ҳисобланади.
Аудитнинг предметига хўжалик юритувчи субъектларга долзарб масалаларда консалтинг хизматларини кўрсатиш ҳам киради. Аудиторлар ва аудиторлик ташкилотлари корхоналарга ўзаро тузилган шартномаларга асосан «Бизнес режа» тузиш, ҳисоб сиёсатини белгилаш, солиқларни тўғри ҳисоблаш, маҳсулот таннархини аниқлаш, молиявий ҳисобот тузиш каби масалаларда яқиндан ёрдам берадилар.